Enerji türleri açısından tüketim, dış ticaret açığı, finansal gelişme ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları arasındaki ilişki: Türkiye örneği

Abstract

Ülkelerin sanayileşme ve modernleşmelerini sağlayıp, bunu başarılı bir şekilde sürdürebilmelerinin yolu endüstrilerini geliştirmelerinden geçmektedir. Enerji, endüstrilerin gelişmesinde kilit girdi konumundadır. Birçok makrokonomik değişken enerji talebini etkilerken, tüketiminin artıp azalmasına bağlı olarak enerji de çeşitli yollarla ekonomiyi şekillendirebilmektedir. Bu çalışma, Türkiye'nin 1986-2019 dönemine ait 34 yıllık verilerini kullanarak her bir enerji türü ile dış ticaret açığı, doğrudan yabancı sermaye yatırımları, ekonomik büyüme ve finansal gelişme arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamıştır. Ekonometrik yöntem olarak Johansen Eşbütünleşme ve Granger Nedensellik testleri kullanılmıştır. Analizlerden elde edilen bulgular her bir enerji türü ile seçilmiş makroekonomik değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkinin olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır. Ayrıca, her modelde ayrı ayrı uygulanan Granger Nedensellik testi sonucunda; yenilenebilir/yenilenemez enerji kaynakları ve alt türleri ile seçilmiş makroekonomik değişkenler arasında tek yönlü nedensellik ilişkileri tespit edilirken, sadece doğalgaz ile ekonomik büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi saptanmıştır. Bu bulguların politik sonucu olarak her ülke için olduğu gibi Türkiye için de enerji, makroekonomik dengeleri etkileyen en önemli unsurlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

The way for countries to achieve industrialization and modernization is through the development of industries. Energy is key to the development of industries. While many macroconomic variables influence energy demand, energy can shape the economy in various ways, depending on the increase and decrease in consumption. This study aims to examine the relationship between each type of energy and the foreign trade deficit, foreign direct capital investments, economic growth and financial development using 34 years data from Turkey's 1986-2019 period. The econometric method used Johansen Cointegration and Granger Causality tests. The findings obtained from the analysis revealed that there was a relationship between each type of energy and the selected macroeconomic variables. In addition, the Granger Causality test, which is performed separately on each model, determines the unidirectional causality between renewable/non-renewable energy sources and subtypes and selected macroeconomic variables, while a bidirectional causality between natural gas and economic growth was determined. As a political consequence of these findings, energy for Turkey is one of the most important factors affecting macroeconomic balances, as is for every country.