MODERN ULUS-DEVLET ANLAYIŞININ EPİSTEMOLOJİK TEMELİ VE ELEŞTİRİSİ

Abstract

Hayatın her alanına ilişkin yapılan bilimsel ve felsefî araştırma ve çalışmalarda epistemolojik tercihler çok büyük önem taşırlar. Bu epistemolojik tercihler araştırma ve çalışmaların sonuçları üzerinde etkili olurlar. Modern hayatın her alanının kurgulanmasında, şekillenmesinde ve gelişiminde başat rol oynayan modern epistemoloji, iki ana eksen üzerine oturur. Birinci eksende yer alan ve modern epistemolojinin ana damarını oluşturan “tekçi” epistemolojik yaklaşımlar; tekçi, mutlakçı, kesinlikçi ve evrenselci bilgi anlayışlarıyla, bu niteliklere sahip dünya görüşlerine ve ideolojilere referans oluştururlar. Tıpkı fizik dünya gibi toplumsal dünyanın da söz konusu niteliklere sahip bilgi aracılığıyla, gerçekleştirilecek projeler ve mühendislik faaliyetleriyle yönetilebileceğini ve denetlenebileceğini savunurlar. Nitekim modernleşme sürecinin sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal boyutlarına ilişkin ortaya atılan otoriter ve totaliter ideolojiler ile bu ideolojilerin hayata geçirilmesine yönelik uygulanan bütün politikalar hep bu modernliğin disipline edici epistemolojik yaklaşımından beslendi. Modernleşme sürecinin önemli çıktılarından biri olan modern ulus-devlet modeli, bu modelin düşünsel temelini oluşturan ulusçu ideolojiler ve modern ulus-devlet modelinin bütün kural, kurum ve mekanizmaları da varlıklarını ve meşruiyetlerini bu epistemolojik yaklaşımlardan aldılar. Modern epistemolojinin ikinci ekseninde yer alan “çoğulcu” epistemolojik yaklaşımlar ise, akla ve deneye sınırlı bir rol biçtiklerinden dolayı, daha çoğulcu bir zemin üzerine otururlar. Buna bağlı olarak sosyal ve siyasal alanda iv özgürlükçü ve çoğulcu bir yaklaşımı temsil ederler. Modernliğin özgürleştirici boyutunu temsil eden bu yaklaşım, ulus-devlet modelinin yarattığı sorunların aşılmasında referans alınabilecek bir yaklaşımdır.