Yaşar Kemal’in bir denemeci olarak portresi

Abstract

Daha çok edebî yapıtları ve röportajlarıyla tanınan Yaşar Kemal’in denemeci yönünün gölgede kaldığı gözlemlenmektedir. Yazarın çeşitli süreli yayınlarda yayımlanan düzyazıları, onun düşünsel serüveni açısından önemli veriler sunmaktadır. Yarım yüzyılı geçen bir süreçte yayımlanan bu yazılarda halk dili, argüman üretmede sıklıkla başvurulan bir kaynak olarak öne çıkmaktadır. Gerçeklik algısını da belirleyen bu dil ile onu var eden kültür, yazar tarafından bir model olarak yeniden düzenlenmiştir. Yerel sorunlardan küresel çaptaki sorunlara kadarki duruş, “Anadolu modeli” diye adlandırdığımız yapı içinden okunabilir. Bu anlamda Yaşar Kemal’in romanları için sıklıkla dile getirilen “Anadolu’yu dünyaya taşıma” belirlemesinin, denemelere “dünyayı Anadolu içinden okuma” biçiminde yansıdığı ileri sürülebilir. Bu Anadolu, dünya kültürünün bir parçasıdır ve ancak korunan bir doğa ile birlikte düşünülmelidir. Yeni çağa, moderniteye özgü pek çok kavram ve durum, bu modelin diline “çevrilir.” Tekrar ve abartı gibi öğelerin öne çıktığı çeviri etkinliğinin belirlediği söylem, gerçekliği açıklama ve yorumlamanın aracına dönüşür. Bu dil ve onu var eden kültür, sanat ve yaratıcılık için de temel kaynakların başında gelir. Yazarın yabancılaşmayı makineyle ilişkiden çok “insan asliyeti”ni belirleyen hümanist halk kültüründen kopmak olarak tanımlaması, bu algının tipik çıkarımlarından birisidir. Bu çalışma, Yaşar Kemal’in düzyazılarından hareketle onun doğa, kültür ve sanatsal yaratım çerçevesinde beliren farklı bir portresini ortaya çıkarmaya odaklanmaktadır.

Yaşar Kemal is mainly well-known with his novels and interviews; whereas, he is a successful essayist as well. His published proses in various periodicals give a clue in terms of his intellectual adventure. In his writings, published during more than a half-century, the use of colloquial language stands out as an essential reference to build arguments. That language which assesses the sense of reality, and culture which generates it, are arranged anew as a model by the author. The perspective of issues varied from local to global can be assessed in his Anatolia «model». In this sense, it is frequently articulated for Yasar Kemal›s novels: «make familiarize Anatolia with the world*». In essays generally it is phrased as «make familiarize the world through Anatolia». This “Anatolia” is a part of world culture, and must only be taken into account with a protected nature. Many concepts and junctures peculiar to new age and modernity are “translated” into this model’s language. The discourse identifed by translating activity of which important elements are repetition and exaggeration, evolves into explaining and construing the reality. This language and the culture wihch generates it, are leading elements for art and creativity. One of the inferences of this viewpoint is that the author defnes alienation as detaching from humanist folk culture that determines the “esence of humanity” rather than defning it as man’s relation with machine. This study, through Yaşar Kemal’s proses, focuses on framing a different portrait of the author, which appears in according with nature, culture and creativity.