HADİS TENKİDİ VE TAYYİB OKİÇ

Abstract

1902 yılında Bosna’da doğan Muhammed Tayyib Okiç, ilköğrenimini 1913, orta öğrenimini 1916 tarihinde tamamlamıştır. 1920 yılında Okruzna Medresesinden, 1925 yılında İslâm Hukuku ve İlahiyât mektebinden mezun olmuştur. Pek çok dil bilen Okiç, 1945 yılında Türkiye’ye iltica etmiştir. Çeşitli üniversitelerde ders vermiş, çok sayıda talebe yetiştirmiş, çeşitli eserler yazmış ve 1977 yılında vefat ederek Saraybosna’da defnedilmiştir. Kritik kelimesi, eleştirmek, tenkit etmek, kusurlu görmek ve benzeri anlamlar için kullanılmaktadır. Hadis ilminde, kritik kelimesinin karşılığı tenkittir. Tenkid kelimesi, herhangi bir şeyin iyisini kötüsünden ayırmak, ayıklamak için gözden geçirmek ve bir şeyin kusurunu tespit etmek için kullanılan bir isimdir. Hadis usulüne göre tenkid ise, herhangi bir hadisin sıhhat derecesini tespit etmek için senet ve metnini incelemeye tabi tutmaktır. Yani sahih hadisleri zayıf hadislerden ayırmak, ravilerin güvenilir veya güvenilmez oldukları kanaatine varmaktır. Bir hadisin senedi yoksa onun hadis olma ihtimalini araştırmaya gerek görülmemiştir. Bir hadisin senedi zayıf veya mevzu ise, o hadisin metni sahih olsa bile, sağlam olarak kabul edilmez. Bununla beraber sadece senedin sıhhatini ölçü alıp metni de buna dayanarak sahih kabul etmek doğru değildir. Çünkü senedin sahihliği, her zaman metnin sahihliğini gerektirmez. Hadis hem sened hem de metin açısından hadis kriterlerine uygunsa, o hadis sahih kabul edilir. Şayet hadisin metni hadis kriterlerine uygun değilse, o hadisin isnadı sahih olsa bile, zayıf kabul edilir ve delil olarak kullanılmaz. Okiç, hadis tenkidinin, hadis uydurma faaliyetlerine karşı gerekli bir tedbir olduğunu ileri sürerek, hadis kritiğinin gerekliliğini şöyle dile getirmiştir: “Hadislerin gerek itikadata gerekse muamelata taalluk etmelerinden dolayı bunların, yalnız sahihlerini seçebilmek maksadı ile ince tenkid usullerine başvurmak İslâmiyet’in genel menfaatleri hesabına son derece lüzumlu görülmüştür.” Ayrıca Okiç’e göre hadis kritiğinin başlangıcı, çok eskilere dayanmaktadır. Onun öne sürdüğüne göre, hadis tenkit disiplininin, şifahi dahi olsa sahabe döneminden başladığına dair pek çok bilgi vardır. Örneğin Hz. Ali hadis nakledenlerden, rivayetlerinde doğru söylediklerine dair yemin etmelerini istemiştir. Buna göre sahabiler, ilk hadis münekkitleri olarak kabul edilebilir.

Tayyib Okiç born in 1902 in Bosnia, graduated his primary education in 1913 and his secondary education in 1916. He graduated from Okruzna Madrasa in 1920 and Islamic Law and Theology School in 1925. Okic, who speaks many languages, In 1945, he took refuge in Turkey. He lectured at various universities, trained many students, wrote various works and died in 1977 and was buried in Sarajevo. The word critical is used to see imperfect, criticize and so on. The word critical is mean criticize in the hadith science. The word criticism is a name used to distinguish the good from the bad, to review it for weeding, and to detect the flaw of something. The criticism according to the hadith method is to examine the ravi chain and text to determine the degree of accuracy of any hadith. In other words, to distinguish reliable hadiths from weak hadiths is to conclude that narratives are reliable or unreliable. If a hadith does not have a ravi chain, it is not necessary to investigate. If the ravi chain of a hadith is weak or relevant, even if the text of the hadith is reliable, it is not considered sound. However, it is not correct to take only the accuracy of the ravi chain and accept the text as reliable. Because the accuracy of the ravi chain does not always require the accuracy of the text. If the hadith meets the hadith criteria both in terms of ravi chain and text, that hadith is considered true. If the text of the hadith does not meet the criteria of the hadith, even if the hadiths actuality is authentic, it is considered weak and is not used as evidence. Okic argued that the criticism of hadith was a necessary precaution against the fabrication of hadiths and he said: “Because of the fact that the hadiths undertake both the rituals and transactions, it has been seen that it is extremely necessary to apply to the methods of fine criticism in order to select only the sahihs, in the account of the general interests of Islam.” Moreover, according to Okiç, the beginning of the hadith critique dates back to ancient times. According to him, there is a lot of information that the discipline of criticism of the hadith started even during the companions. For example, Holy Ali asked to them the hadiths to swear that they were telling the truth in their narrations. Accordingly, the Companions can be considered as the first hadith narratives.