Yüksek Lisans Tezleri - Karma

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12514/57

Browse

Now showing 1 - 7 of 7

Averşîyayîşê domanan ser o tesîrê kayanê tradîsyonelan; Nımûneyê kayanê Sêwregı
(2024) Kırkan, Ahmet; Kırkan, Ahmet; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Toplumların çocuk oyunlarının folklorik bir tarihi vardır. Folklor ise toplumun edebiyatı ve kültürel hafızasıdır. Oyunlar sadece çocukların güzel vakit geçirdikleri faliyetler değildir. Çocukların dili oyunlarıdır. Toplumlar ne kadar çok çocuklarının oyunlarına sahip çıkarlarsa kültürleri o kadar çok ayakta kalır. Oyunlar sadece toplumların kultürleri de değildir. Oyunlar aynı zamnda çocukların gelişimi, dilleri, sosyaliteleri ve psikolojileri üzerinde etki yaratmakyadır. Bu nedenle toplumların oyunları küçümsememeleri gerekiyor. Oyunlar çocukların kültürlerini öğrenme ve hayatla tanışmada köprü görevi görüyor. Bu nedenle bu çalışmada çocuk oyunları ele alınmış. Bu çalışmanın temel amacı unutulmakta olan çocuk oyunlarını gün yüzüne çıkarmak ve onları yeni nesille tanıştırmaktır. Aynı zamnada Siverek Destek köyünün folklorunu literatüre kazandırmaktır. Bu çalışmada Siverek Destek köyünün toplam elli tane çocuk oyunu toplanmıştır. Saha araştırma yöntemi, kişilerle görüşme, kişilere oyunları sorma, yüzyüze görüşme ve literatür taraması yapılmıştır. Çalışmada Destek köyünün elli oyunu ayrıntılarıyla ele alınmış, oyunların alanlizi yapılmış, oyunların çocukların gelişimi üzerindeki etkisi ve oyunların tasnifi yapılmıştır. Oyun tanımlamaları ve oyun teorileri ile ilgili teorisyenlerin görüşleri verilmiştir. Yazılan bu oyunlar tarih ve çocukların eliyle bugüne gelmiştir. Fakat bu oyunlar artık yazılmasa tamamı kaybolacak, unutulacak. Çünkü bu oyunların yüzde sekseni yeni nesil çocuklar tarafından oynanmamakta ve oyunlarda geçen kelimeleri bile bilmemektedirler. Bu çalışmada da amaç Destek köyünde daha önce oynanmış ve oynanmakta olan oyunları yazarak ölümsüzleştirmek ve bu oyunların okulların eğitiminde yer almasını sağlamaktır. Anahtar Sözcükler: Siverek, Çocuk Oyunları, Folklor, Destek, Çocuk Gelişimi, Oyunların Tasnifi.
Dîwana Mela Hesenê Sofyanî: Metin û lêkolîn
(2024) Adak, Abdurrahman; Adak, Abdurrahman; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Mela Hesenê Sofyanî, bir Klasîk Kürt Edebiyatı şairidir. 1943 yılında Silvan'ın Kevnecar Köyünde dünyaya gelmiştir. Mela Hesen, dini ilmiyle beraber daha çok milli ve toplumsal konulara odaklanmıştır. Bununla beraber Klasik Kürt Edebiyatı özellikleri kapsamında yazmış olduğu özgün divanı, sekiz şiir dışında daha önce hiçbir şekilde yayımlanmamıştır. Muhteva açısından oldukça zengin edebiyatın yanısıra milli ve toplumsal konularda yazılmış şiirlerden oluşmaktdır. Divanında şekilsel açıdan genel olarak mesnevi ve murabba nazım birimlerinin ağırlığının yanısıra gazel, kaside ve müseddes de yer almaktadır. Her ne kadar ritim olarak aruz ölçüsü etkisini hissettirse de aruz kalıpları belirgin bir şekilde ortaya çıkmamaktadır. Şair, şiirlerinde genel olarak hece ölçüsü kullanmıştır. Bu çalışma bir giriş ve dört kısımdan oluşmaktadır; birinci kısım şairin hayatı, ikinci kısım şekil ve içerik açısından divanın incelemesi, üçüncü kısım ilk iki bölümün incelemesi üzerine şairin edebi kişiliği, dördüncü kısım ise divanın transkribesinden oluşmaktadır. Bu divanın özgün özellikler barındırdığını, şekilsel açıdan çeşitli olup dilin sade ve akıcı olduğu tespit edilmiştir. Şair, şiirlerini Cegerxwîn ve Ehmedê Xanî'nin etkisinde kalarak kaleme almıştır. Mela Hesenê Sofyanî, sosyal ve milli ve bir şair olup XX. yüzyıl Klasik Kürt Edebiyatı özelliklerini taşımaktadır.
Kirdkî de perwerdeyê erjan, estanekanê mintiqaya Licê ser o tesnîfêk
(2024) Kırkan, Ahmet; Kırkan, Ahmet; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bu çalışmanın amacı Lice mıntıkasından derlenen Zazaca masallarda yer alan değerlerin tespit edilerek bu değerlerin analiz edilmesidir. Masal geçmişten günümüze anlatılagelerek yaşamını sürdürmektedir. Bu özelliği ile toplumların yaşam dönemlerini ve değer yapılarını açık veya örtük bir şekilde içinde barındırır. Başka edebi ürünlere nazaran masal varlığını sadece yazılı olana dayandırmaz. Her ne kadar günümüzde modern masal ürünleri yaygın olsa da masallar nesilden nesile anlatım yoluyla yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Zazaca masallar da anlatılagelen ürünler olup, halen de yetişkinler tarafından çocuklara anlatılarak varlığını sürdürmektedir. Zazaca masallar da diğer dillerde söylenen masallar gibi zaman içerisinde toplum dinamiklerini, değerlerini, kültür ve coğrafyasını içinde barındırarak günümüzde var olmaktadır. Masal, geleneksel bir üründür ve toplumların hafızalarını oluşturan başlıca etmenlerden biridir. Bu çalışmanın amacını oluşturan Zazaca masallarının incelenmesi kapsamında saha çalışmaları yapılmış, masallar ses kayıt yönetimi ile kayıt altına alınmış, sonrasında ses kayıtları deşifre edilerek metin haline getirilmiştir. Diğer yandan başkaları tarafından derlenen veya basımı yapılmış kaynaklardan elde edilen masallar incelenmiş ve masallarda toplum dinamikleri olarak kabul edilen değerler tespit edilmiştir. Çalışmanın metodu olarak saha çalışmalarıyla derlenen ve başkaları tarafından derlenerek basımı gerçekleştirilen dokümanlar taranarak bu dokümanlardan on altı değer ve on altı antideğer tespiti yapılmıştır. Çalışmada bu değer ve anti değerlerin tasnifi yapılmıştır. Tespit edilen değerler ve anti değerler tanımlanmış ve hangi olaylarla dile getirildiği belirtilmiştir. Bu çalışmayla masalların örtük ya da açık bir şekilde içlerinde barındırdıkları değerlerin bilinçli veya bilinçdışı gelecek nesillere aktarıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışma belirlenen aktarım yolunun bir değerler eğitimi şeklinde geliştirilmesi için öneri sunmaktadır.
Mela Nezîrê Hergemoyî û mecmû'eya wî (Lêkolîn-tekst)
(2024) Bozkur, Sehrete; Ertekin, Mehmet Zahir; Ertekin, Mehmet Zahir; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Mecmualar dîvan ve mesnevilerle beraber klasik edebiyatın başat kaynaklarındandır. Mecmualarda adı duyulmamış şairlere rastlanabilir, şairlerin dîvanında yer almayan şiirleri bulunabilir, yeni edebi türler ve yeni eserler tespit edilebilir. Bunun için mecmua incelemeri klasik edebiyat açısından önemlidir. Bu çalışmada el yazması bir mecmua incelenip transkripsiyonlu metni ortaya konmuş ve yazarı Mela Nezîrê Hergemoyî tanıtılmıştır. Alim ve mutasavvıf olan Mela Nezîrê Hergemoyî (1928/33-2002), modern dönemde eserlerini klasik edebiyat tarzında kaleme almıştır. 'Nûn û Ẕal (نون ذال)' mahlasıyla şiirler yazan ve murettep bir dîvanı bulunan Mela Nezîrê Hergemoyî'nin Arapça ve Kürtçe kaleme aldığı din, tasavvuf, sözlük-dil bilgisi, felekiyat, halk hekimliği konularında pek çok eserî bulunmaktadır. Şiirleri dışında kalan diğer eserlerinin çoğu tercüme ve manzum tercümelerdir. Önemli eserlerinden biri de çalışmamıza konu olan mecmuasıdır. Mecmua, yazma eserler bilimine göre incelenmiş ve çalışma, mecmuadaki Kürtçe bölümlerle sınırlandırılmıştır. Müellif nüshası olan 'Mela Nezîrê Hergemoyî Mecmua'sı' 1979 yılında Batman merkeze bağlı Bêdya köyünde yazılmıştır. Mecmua, kapak sayfaları dışında 133 varaktan müteşekkil olup 108 varağı Kürtçe yazılardan oluşmaktadır. 108 varak içerisinde 18 Kürtçe eser tespit edilmiştir. Kısa ve uzun manzumelerden oluşan Kürtçe eserler, Kürtçenin Kurmanci lehçesi; beyit birimi, aruz vezni ve mesnevi nazım şekliyle yazılmışlardır. Bu eserlerin tamamı klasik edebiyat türlerinden olup eserlerin çoğu dini-edebi türler içinde değerlendirilebilir. Mecmuada tespit edilen Kürtçe eserler transkripsiyon metoduyla latin harflere aktarılımış ve latinize edilmiş metinlere de çalışmada yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Klasik Kürt edebiyatı, mecmua, Mela Nezîrê Hergemoyî Mecmua'sı, Mela Nezîrê Hergemoyî, edebi türler.
Mîyanê Zazayanê Sunîyan de Bawerîyê puçî: Nimûneya mintiqaya gêlî
(2024) Kırkan, Ahmet; Kırkan, Ahmet; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bu tez, Eğil bölgesi özelinde bölgenin folklorik gelenekleri içerisinde yer alan batıl inançlarını ele almaktadır. Kürt kültürü, zengin bir sözlü gelenek ve kültüre sahiptir. Bu zengin kültür içinde olan batıl inançlar önemli olmakla beraber, sosyolojik ve psikolojik açıdan merak edilmektedirler. Batıl inançlar, günlük hayatta bölge insanı üzerinde tesir etmiş ve etmektedir. Bu çalışmanın amacı zazaca konuşulan bölgenin folklorundan bir parça olan batıl inançları incelemektir. Çalışmanın başında inanç ve batıl inanç terimleri tanımlanmış ve evrensel bağlamda önemi açıklanmıştır. Ardından bölgedeki batıl inançlara dair bilgilere yer verilmiş ve bu inançlar bağlamında halk inançları ve mitolojiden yararlanılmıştır. Batıl inançlar, Eğil bölgesi özelinde her topluluğun geçmişten günümüze taşıdığı ve günlük yaşamında sıkça başvurduğu unsurlardan biri olmuştur. Günlük yaşamda bu batıl inançlar hayvanlar, ağaç ve bitkiler, günler, tabiat olayları, nazar, uğursuzluk gibi unsurlar hakkında olmuştur. Araştırma metodolojisi olarak, nitel veri toplama yöntemleri kullanılmış; yerel halkla yapılan görüşmeler, gözlemler ve derlenen sözlü hikayeler, batıl inançların pratiği ve saha araştırması kaynak gösterilerek yazılmıştır. Yer yer folklorik metinlerden de istifade edilmiştir. Sonuç olarak, bu tez, batıl inançların zazaca folkloru içindeki yerini, anlamını ve işlevini ortaya koyarak, folklorik çalışmalara zengin bir kaynak sağlamayı hedeflemektedir. Eğil ilçesinin kültürel kimliğinin anlaşılmasında da katkıda bulunarak, Bölge insanının sosyokültürel dinamiklerinden din, yaşam ve yaşam alanını gözler önüne sermektedir.
Nomînal morfolojî yê Zazakî ser o cigêrayîşêk: Nimûneyê fekê Herte
(2024) Kırkan, Ahmet; Kırkan, Ahmet; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
İrani dil ailesinin kuzey batı dil grubuna ait olan Kürtçenin Zazaca lehçesi üzerine yeterince çalışma yapılmamıştır. Bu yüzden Zazaca üzerine yapılacak her çalışma önem arz etmektedir. Bununla birlikte Zazaca konuşanlar arasında ciddi farklı dilsel kullanımlar bulunmaktadır. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar Zazacayı üç temel ağıza ayırmaktadır; kuzey, merkez ve güney ağızları. Bu ağzılara ek olarak her bir ağız kendi içerinde farklı kullanımlar barındırmaktadır. Bu çerçeve de bu çalışmanın amacı Karpuzlu köyünün dilsel özelliklerini ortaya çıkarmaktır. Bu dilsel özelliklerden nominal morfoloji özerinde durulacaktır. Karpuzlu köyü Kulp/Diyarbakıra bağlı olup bu bölgede henüz konu hakkında bu tür bir çalışma yapılmadığından böyle bir çalışmaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu yüzden bu çalışma bir bölgenin ağzının nominal morfolojik özelliklerini Zazaca dilbilim ağızları haritasına ilave etmek istemektedir. Çalışmamızda öncelikle konu hakkında sorular hazırlanmış olup bu sorular hem Zazaca hem de Türkçe bilen 30-60 yaş arası kişilere sorulmuş ve cevaplar kaydedilmiştir. Sorular dışında bu kişilerden birkaçının ağzından masallar kaydedilmiş ve bu kayıtlar deşifre edilmiş olup içerisinde nominal morfolojik özellikler aranmıştır. Bu şekilde sorular ile bulunamayan farklı özellikler aranmış ve farklı özellikler de tesbît edilmiştir. Bu çalışma zazaca dilbilim çalışanlar için özgün bir çalışma örneği olup ağızların karşılaştırılması çalışmaları için çalışma imkanını genişletecektir. Çalışma sürecinde öncelikle Kulp ve Karpuzlu köyü hakkında ayrınıtlı bilgi verilmiştir. Buna ek olarak konunun kavramsal terimleri verilmiş olup daha sonra nominal kategori konuları; durum, izafe, sayı, cinsiyet ve ergativite konuları çalışılmıştır. Bu çalışmada karpuzlu köyü bölgesindeki bazı nominal morfolojik özelliklerin değişmediğini; cinsiyet kullanımı gibi bazı kullanımların da değiştiği gözlemlenmiştir. Bu kullanımları ayrınıtılı bir şekilde ortaya koyduk. Anahtar kelimeler: Dil, Dilbilim, Morfoloji, Zazaca, Durum, İzafe, Cinsiyet.
Zazakî de standartîzekerdişê termê huqûqî
(2024) Kırkan, Ahmet; Kırkan, Ahmet; 02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bu çalışmada hukuk mesleki terimleri Zazaca dialetiği üzerine bazı tespitlerde bulunulmuştur. Zazaca dialektiğinde mesleki sözcükler terminolojisin üzerine pek çalşma gerçekleştirilmemiştir bu sebeple hukuk sözlüğü üzerine bir çalışma yapılması ihtiyacı görülmüştür. Bu çalışmanın amacı zazaca hukuk terimleri üzerine terminolojik bir çalışma gerçekleştirmektir. Terimler her dilde farklı şekillerde karşılık bulmuşken Zazaca dilinde hukuk sözlüğü üzerine henüz bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışma kendi içerisinde bir çok dildeki karşılıklarını karşılaştırarak istifade etmiştir. Bu çalışma her bir terimsel sözcük üzerine Kurmançca, Türkçe, ve İngilizce dillerindeki sözcüklerin neler oldukları tespit etmek ve bu sözcükleri Zazaca dilinde karşılayabilecek sözcükleri bulup önermektir. Bu çalışma önceliğine Mezopotamya Vakfı ve Diyarbakır Barosunun ortaklaşa Kurmaçca hukuk terimleri sözlüğü alanında yazılmış olan ''Ferhenga Têgihên Huqûqî'' almaktadir. Buradan sözcükler, sıralanış ve diğer dillerdeki karşılıkları alınmıştır. Daha sonra Zazaca kaynakça ve sözlüklerden bu kelimelerin karşılıklarını bulma çalışması yapılmış. Her sözcük içn bir paragraf içerisinde açıklama, cümle içinde kullanma ve öteki alternatifler gösterilmiştir. Zazacaya çevrilen bu sözcükler son bölümde tablo şeklinde gösterilmiştir.

Browse

Browsing Yüksek Lisans Tezleri - Karma by Author "02.08. Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü"