Sanat Tarihi Bölümü Koleksiyonu
Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12514/75
Browse
Browsing Sanat Tarihi Bölümü Koleksiyonu by Author "Aydın Derya"
Now showing 1 - 4 of 4
- Results Per Page
- Sort Options
Article 15. YÜZYIL SONUNDA ÖZGÜN BİR ŞEHNAME ÖRNEĞİ: STAATSBIBLIOTHEK ZU BERLIN, MS. OR. FOL. 4255(Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Sciences, 2020) Aydın, DeryaEbul Kasım Firdevsi tarafından 11. yüzyılın başında tamamlanan Şehname, yazıldıktan sonra zaman içerisinde ün kazanan bir eser olmuştur ve resimli nüshaları yapılmaya başlamıştır. Şehname’nin günümüzde dünya müzelerinin ve kütüphanelerinin koleksiyonunda pek çok resimli nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan biri de Staatsbibliothek zu Berlin’in- Preussischer Kulturbesitz, Orientabteilung’de, 1489 tarihli Ms. or. fol. 4255’dir. Eser 15. yüzyılın sonunda İran ve çevresine Akkoyunlu devletlerinin (1340-1514) hâkim olduğu dönemi ifade eden Türkmen dönemine tarihlendirilmektedir. Döneme ait kitaplar yapılan araştırmalarda “ticari” kavramı ile birlikte değerlendirilmiştir. Böylece aynı türdekilerin birbirine benzedikleri düşüncesini oluşmuştur. Ms.or.fol.4255 de bu düşünceye dahil edilmektedir. Bununla birlikte,�����ticari����� olarak hazırlandığı düşünülen her bir n�����üsha���������� kendi iç�����inde de�����erlendirmek, benz�����erliklerinin �����yanı����� sı�����ra eserin sahip olduğ�����u ����������özg�����ünlüğü orta�����ya ����������komasını����� sa�����ğlay�����acaktı�����r. Kitab�����n, tasar�����ımının tamamla����������c�����ısı olan cildi v�����e resimli, resimsi�����z sa�����yfaları�����ndaki d����������eni farklı�����l�����ısını����� ortaya koyarken, resim-metin ili�����kisi �����e sahnelerdeki �����yorumlar ����������özgünlüğü belirginle�����tirecektir. Bu bağ�����lamda Ms. or. fol. 4255��������������� bu �����al����������mada incelenmesi özgün taraflar�����n�����n orta�����ya konulması����� sağ�����layacaktır.Article Akkoyunlu Dönemi Resimli Şehnameleri: İkonografik Bir Değerlendirme(Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, 2023) Aydın, DeryaAkkoyunlular (1340-1514) tarih sahnesine bir beylik olarak çıkmışlar ve daha sonra devlet olma yolunda ilerlemişlerdir. Zaman içerisinde kazandıkları güç sanat üretimini etkilemiş ve üretim Şiraz’da yoğunlaşmıştır. Özellikle Akkoyunların bölgeye hakimiyetlerinden sonra Şiraz’daki yoğun üretim bu dönemde resimli el yazma sayısındaki artışla kendini göstermiştir. Resimli el yazması üretiminde Ebül Kasım Firdevsi (ö. 411 H./1020 M.) tarafından 11. yüzyılın başlarında tamamlanan Şehnamelerin ayrı bir yeri olmuştur. Şiraz’da özellikle üzerinde durulan dönemdeki resimli Şehname üretimindeki artış dikkat çekici bir hal almış ve yakın tarihlerde hazırlanmış pek çok nüsha günümüze ulaşmıştır. Akkoyunlu dönemindeki Şehnamelerin ikonografik özellikleri, bu döneme ait özgün örneklerin ve resimlerinin incelenmesi ile belirlenebilmektedir. Resim-metin ilişkisinde kuvvetli bağ Şehname ikonografisinin belirlenmesin sağlamaktadır. Diğer taraftan nakkaşın yorumu sahnenin şekillenmesini büyük oranda etkilemektedir. Mevcut olan resim üslubunun katkısı da resmin hazırlanması sırasında yerini almaktadır. Bu bağlamda ikonografideki farklılıklar aynı sahnenin farklı nüshalardaki incelenmesi ile ön plana çıkmaktadır.Book Part Hükümdarların Kitabı Şehname ve Türkmen Dönemindeki Sahipleri(Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları, 2021) Aydın, DeryaEbül Kasım Firdevsi (ö. 411/1020) tarafından 11. yüzyılın başlarında tamamlanan Şehnamenin hükümdarlar için yapılmış resimli nüshaları ve 1470-1500 yılları arasında hazırlanan örneklerinin değişen sahipleri bu çalışmanın konusunu oluşturur. Şehnamenin büyük bir kısmını, İran’ın İslamiyet öncesi milletlerinin hükümdarlarının ve kahramanlarının savaşları anlatan hikâyeler oluşturmaktadır. Bu hikâyelerin temelinde İran ve Turan arasındaki mücadeleler ve bu mücadeleye bağlı yaşanmış olaylar görülür. Bu sebepten Şehname için “kahramanlık destanı” ifadesi kullanılmaktadır. Destan, zaman içerisinde görsel kültür içinde de karşılık bulmuştur. Böylece eser İran edebiyatının en sevilen ve en çok resimlenen el yazmaları arasına girmiştir. En erken örnekleri 14. yüzyıla ait olan, çok sayıda resimli nüshası hazırlanmıştır. Bu örneklerden bazılarının doğrudan güçlü bir hükümdar için yapılmış olması, bilinçli bir tercihin varlığına işaret etmektedir. Bu doğrultuda, hükümdarlık ve kahramanlık olaylarının vurgulandığı Şehname, özellikle İran coğrafyasında var olmaya çalışan hükümdarlar için gücün ve hükümdarlığın ifade edilmesinde bir sembol haline gelmiştir. Günümüze ulaşan örnekler arasında Büyük Moğol Şehnamesi ve Celayirli Şehnamesinin doğrudan bir hükümdar için yapıldığını söylemek mümkün olmasa da resim programlarındaki seçimler, bu eserin güçlü hamilere ait olduğuna dair görüşü desteklemektedir. Timurlular döneminde (1370-1507) durum biraz değişmiş ve Şehname nüshaları doğrudan hanedan üyeleri için hazırlanmıştır. Türkmen dönemini olarak bilinen Karakoyunlular (1351-1469) ve Akkoyunlular (1340-1517) dönemlerinde ise resimli kitapların sayı olarak artması ve sahipleri hakkındaki bilginin bulunmayışı, Şehnamenin hükümdarlar veya güçlü sanat patronları için yapılma fikrinin değiştiğini göstergesi olmuştur. Resimli Şehnamelerin el yazması üretiminde her zaman ayrı bir yeri olmuştur. Hazırlanan kitapların birçoğunun hükümdarlar için yapıldığının fikri veya doğrudan onlar için yapılmış olması, bu eserlerin belirli bir amaca hizmet ettiğini göstermiştir. Günümüze kadar ulaşan bazı örneklerin bu amaçla yapılmış ancak ilerleyen zaman içerisinde bu fikrin değiştiği anlaşılmıştır.Article İlhanlı ve Timurlu Miraçnamelerindeki Horoz Tasviri ve İkonografisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme(Düzce Üniversitesi, 2022) Aydın, DeryaHz. Muhammed’in Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksâ’ya yaptığı yolculuğunu ifade eden miraç, Kur’an-ı Kerim’de Hz. Muhammed’in tek mucizesi olarak geçmekte ve göğe çıkma olarak tanımlanmaktadır. Bu olayın aşamalarının anlatıldığı miraçnameler, sahip oldukları resimli örnekleri ile İslam resim sanatının önemli yapıtlarındandır. İlhanlı döneminden Nakkaş Ahmet Musa’nın 1317- 1335 civarlarına tarihlenen miraçnamesi ile 1436’da Timurlu Hükümdarı Şahruh için hazırlanan miraçname bu üretimin bilinen örneklerdendir. Farklı dönemlere ait bu iki eserde, Hz. Muhammed’in beyaz horoz suretinde bir melekle tanışmasını betimleyen sahnelere yer verilmiştir. Çalışmanın amacı, örneğine az rastlanan bu sahnenin resim programına dâhil edilmesinde nakkaşların ana motivasyonunu araştırmaktır. Bu doğrultuda, horozun İslam inancındaki yerine değinilerek İlhanlı ve Timurlu miraçnamelerindeki beyaz horozun neyi temsil ettiği incelenecektir. Son olarak İslam inancındaki beyaz horoz temsili ile bu iki miraçnamedeki beyaz horoz figürü arasındaki bağlantılar değerlendirilecektir.