KURAK KOŞULLARDA EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİNİN VERİM VE KALİTE PERFORMANSININ İNCELENMESİ

Abstract

Küresel gıda güvenliği tehdidi ile karşı karşıya kaldığımız günümüz koşullarında ani değişen iklim koşullarına ve yüksek sıcaklıklara uyum sağlayabilecek genotiplerin geliştirilmesi ve çeşitlerin belirlenmesi gereklilik halini almıştır. Bu husustan ötürü çalışmada kurak geçen bir buğday yetiştirme sezonunda 127 adet ekmeklik buğday hattının verim ve kalite yönünden performanslarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma 2021-2022 yetiştirme sezonunda Diyarbakır koşullarında yürütülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre ortalama tane verimi dekara 130,72 kg olarak bulunmuştur. Kullanılan genotiplerin 62 tanesinde tane verimi ortalama tane veriminin üzerinde olup Empire kontrol çeşidi (132,00 kg/da) bu genotipler arasında yer almıştır. Tüm genotiplerde protein oranı %13.28-17,93, nişasta oranı %80,15-84,77 ve yağ oranı %1,71-2,31 arasında değişen değerler almıştır. Çiçeklenme sonrası dönemin daha kurak ve sıcak geçmesi tane ağırlığının azalmasına, protein oranının ise artmasını etkilemiş ve kalite değerlerinin yüksek çıkmasına neden olmuştur. Protein, nişasta ve yağ içeriği yönünden genotipler normal frekans dağılımı gösterirken, tane verimi yönünden normal dağılım gözlenmemiştir. Bu durum kuraklık etkisi ve genotip farklılıklarından kaynaklanmıştır. Protein içeriği, tane verimiyle negatif yönlü fakat çok önemli olmayan, nişasta içeriğiyle negatif yönlü ve çok önemli bir korelasyon ilişkisi gözlenmiştir. Cluster analizine göre genotipler 12 grup ve özellikler 2 grup altında toplanmıştır. Bu gruplamada birbirinden en uzak genotipler 1251 ile 1098 olmuştur. Bu analizde birbirine yakın olmayan hatların seçilmesi uygun genotipleri belirlemede önem arz etmektedir. Sonuç olarak bu çalışmada ön plana çıkan ekmeklik buğday genotiplerinin kuraklıkçalışmalarında yer verilmesi kanaatine varılmıştır.