Kavramsal Metafor Kuramı’nın Kur’ân Çalışmalarına Dahil Edilmesi: Eleştirel Literatür Değerlendirmesi

Abstract

Kavramsal metafor kuramı, son yıllarda kognitif dilbiliminin metafor sahasına kazandırdığı iddialı teoriler-den biridir. Kuramın temel iddiası metaforların kelimeden ziyade kavramlar/tasavvur düzeyinde meydana geldiğidir. Burada tür-cins, nakil ve benzerlik ilişkisini bir kenara bırakılarak metaforların kelimelere değil tecrübeye dayalı tasavvura ait olduğu ortaya konulmuştur. Bu kuram, son yıllarda Kur’ân çalışmalarıyla ilgi-lenen pek çok araştırmacıların da dikkatini çekmiştir. Bunun neticesinde Kur’ân’daki mecâzları ve metafor-ları bu kuram penceresinden inceleyen bir literatür ortaya çıkmıştır. Ancak, kavramsal metafor kuramı, me-tafor çözümlemesini gündelik beşerî dil üzerinde gerçekleştirir. Bu nedenle kuramın kutsal metinlerde yer alan metaforların tahliline yönelik bir yaklaşımı bulunmamaktadır. Buna ek olarak, belagâtta mecâz lafız ve mana ilişkisi üzerinden açıklanırken, bu kuram metaforu tecrübeye dayalı düşünce ve dil ilişkisi üzerinde temellendirir. Bu farklılıklara rağmen, Kur’ân ayetlerini bu kuramla ele alan çalışmaların sayısı gün geçtik-çe artmaktadır. Kuramı, Kur’ân’ı yorumlama aracı olarak tatbik eden araştırmaların ayetleri tefsir usulü ve belagâtın desteğinin uzağında inceledikleri ve metaforların vahyin bir parçası olduğunu dikkate almadıkları tespit edilmiştir. Bu çalışma bahsi geçen literatürü, literatürün takip ettiği metodu, kuramı nasıl tatbik ettik-lerini, Kur’ân çalışmalarına katkılarını ve temel eksikliklerini değerlendirmektedir. Bu bağlamda, çalışma-mız kuramın alana katkısını ve eksikliklerini sorgulamaktadır.

Conceptual metaphor theory is among the challenging theories that the cognitive linguistics has presented to the field of metaphor in recent years. By leaving aside the relationship of species-genus, transmission and similarity, a new metaphor mechanism is introduced by this theory. Moreover, this theory reveals that metaphors belong to concepts based on experience, not to words. The Conceptual Metaphor Theory, which made a remarkable contribution to metaphor studies, has also attracted the attention of those who are interested in the Qur'an studies. As a result, literature dealing with the metaphors in the Qur'an through the lens of this theory has emerged. This theory is implemented to analyse metaphors existing in everyday language and does not aim to offer an approach to the analysis of metaphors in sacred texts. Despite this, the number of studies examining the Qur'an through the lens of theory is increasing day by day. By focusing on this paticular literature, this study discusses the method followed by researchers, how they apply the theory, its contribution to the Qur'anic studies, and the existing deficiencies in the literature. This study questions the extent to which the theory contributes to the field of Qur’anic studies, the problems it has created in the field and whether it could be resolved.