Enstitüler

Permanent URI for this communityhttps://hdl.handle.net/20.500.12514/10

Browse

Now showing 1 - 20 of 36

A Review on Mihriban İnan Karatepe's Stories
(2025) Kanter, Beyhan; Kanter, Beyhan; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
2000 sonrası öykü yazarları arasında yer alan Mihriban İnan Karatepe, yayımlanmış dört öykü kitabı ve kitaplaşmamış 11 öyküsüyle üretken bir yazardır. Karatepe'nin öykülerinde kadın erkek ilişkileri, çocukluk ve çocuk bakışı, ölüm, aşk, ayrılık, yalnızlık, yabancılaşma ve yozlaşma, yüzleşme hesaplaşma, açlık, yoksulluk gibi pek çok tema irdelenir. Bireyi anlattığı öykülerinde toplumsalı, toplumsal olanda bireyi ele alan yazar içinde yaşadığı toplumun aynası olur. Ağırlıklı olarak kadın karakterlerle çocuk karakterlere yer veren Karatepe'nin öykülerinde gözlemlerine, yaşam tecrübesine dayanan öyküler yazdığı görülür. Kadını ve çocukları öykülerinde yoğun olarak ele alan yazar, kadın duyarlılığı ve büyüklerin dünyasına çocuk bakışıyla kendine özgü bir öykü evreni inşa eder. Öykülerinde yer alan kişiler kusur ve zaaflarıyla birlikte ele alınır. Karatepe, iki sayfayı geçmeyen kısa öyküleriyle yoğunluklu ve derinlikli öyküler yazar. Bireyin yaşadığı an'a yoğunlaşan yazar Çehov tarzı durum öykücülüğüne yakındır. Olaydan çok karakterin yaşadığı değişimi, çelişki ve tutarsızlıkları iç dünyaları üzerinden göstermeye çalışır. Onun öykülerinde zaman genellikle kronolojisi bozularak verilir. Mekân da kişilerin iç dünyasını aydınlatmaya yarayan unsurlarıyla dikkatlere sunulur. İlk öykü kitabından itibaren anlatma problemine odaklanan yazar, öykünün imkânlarını genişletmek için yenilik ve arayışlar içindedir. Bu bağlamda postmodernizmin anlatım tekniklerine başvuran yazar özellikle üstkurmaca ve metinlerarası ilişkilerinden yararlanır. Çeşitli dil oyunlarına da başvuran Karatepe, dili kullanmada titizlik gösterir. Karatepe de her yazar gibi içinde yaşadığı toplumun bir parçası ve aynası olduğundan onun öykülerine yansımış her olgu aynı zamanda insanla ilgilidir. Karatepe'nin öyküsünün kaynaklarını, içine doğduğu toplumu anlama arayışını tespit etmek aynı zamanda sosyal, kültürel ve tarihsel birikimi değerlendirmek, hayatın bütün alanlarında insanın toplumsal ve tarihsel köklerini aramakla aynı anlama gelmektedir. Bu çalışmada Karatepe'nin öyküleri yapı ve tematik açıdan incelenmiş; öykülerinde postmodernizmin yansımaları ile dönemin izleri açıklanmıştır.
Bilge Karasu'nun "Gece" Adlı Romanının söz dizimi yönünden incelenmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Kara, Serdal; Kara, Serdal; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bilge Karasu' nun "Gece" adlı romanının söz dizimsel yönden incelendiği çalışmada, çıkış noktasını yapısalcılık temelinden alan, "üretici-dönüşümsel dilbilgisi" nin de şekillendirdiği bir söz dizimi anlayışı oluşturmuştur. Yargılı ve yargısız anlatımlar olarak bilinen cümle, cümle türleri, ögeleri ve kelime grupları çalışmaya ilişkin ana bölümleri oluşturmuştur. Bunun sonucunda ortaya çıkan cümle çeşitleri, cümle ögeleri ve kelime grupları yapı yönünden -metin odaklı- uygun ana ve alt başlıklara ayrılmış, inceleme metni üzerinden örneklendirilmiştir. Bilge Karasu' nun Türk Edebiyatındaki yerinin önemi, Türkçe üzerindeki hâkimiyeti, dili kullanma becerileri ve dil hassasiyetiyle de ilgilidir. Bu durum onun yapıtlarında önemli bir dilsel çalışma malzemesi yaratmaktadır. Dilsel çalışmaların en önemli malzemesinin yine dilin kendisi olduğunu düşündüğümüzde Bilge Karasu'nun Amerika'da "Pegasus" ödülünü alan "Gece" adlı romanı bu anlamda verimli bir inceleme ve çalışma metni sunmuştur.
BİR HÂFIZ DÎVÂNI ŞERHLERİ DERLEMESİ: ZÂHİD BİN MUHAMMED VE ESERİ
(2019) Şahin, Esma; Turan, Mustafa; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Osmanlı şerh geleneğinde en rağbet gören eserlerden biri şüphesiz Hâfız-ı Şîrâzî (ö.792/1390[?])’nin Dîvân’ıdır. Osmanlı şairlerinin büyük bir hayranlıkla takip ettikleri ve gerek Osmanlı gerek İran topraklarında tarih boyunca beğeniyle okunan bu usta şairin şiirleri yüzyıllarca şerhler yapılmak suretiyle anlaşılmaya/anlatılmaya çalışılmıştır. Hâfız’ın şiirlerine yapılan meşhur tam şerhler Sürûrî (ö.969/1561-62), Şem‘î (ö.1011/1602-1603) ve Sûdî (ö.1007/1599) ile 19. yüzyılda Konevî (ö.1244/1828-29)’ye aittir. Bu şerhler dışında farklı yüzyıllarda Hâfız’ın şiirlerine yapılan tercümeler ve kısmî şerhler de mevcuttur. Şerh literatürü içinde birden fazla eserden derlenen bölümlerin bir arada şerh edildiği eserlerle sıkça karşılaşılırken aynı esere yapılmış iki farklı şerhin bir araya getirildiği örneklere pek rastlanmaz. Bu anlamda özgün olarak değerlendirilebilecek eserlerden biri yine Hâfız Dîvânı için ortaya konmuştur. Dîvân’a Surûrî ve Şem‘î tarafından yapılan şerhlerin bir araya getirilip derlendiği bu eser 16. yüzyıl sonlarında (1005/1597) Zâhid bin Muhammed tarafından kaleme alınmıştır. Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3962 numarada kayıtlıdır. Bu makalede Zâhid bin Muhammed ve eseri tanıtılmaya çalışılmıştır.
Cengiz Dağcı'nın eserlerinde sembolik anlatım
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Uygur, Hatice Kübra; Uygur, Hatice Kübra; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Cengiz Dağcı'nın eserlerinin ana teması, ömrü boyunca ayrı kaldığı ve hasretini çektiği dili, kültürü, insanı, yaşam tarzı ve coğrafyasıyla geniş bir anlam kazanan vatanı Kırım'dır. Cengiz Dağcı'nın eserleri, 1944 yılında vatanından sürülen ve vatanlarına bir daha dönemeyen Kırımlıların ve özelde kendisinin yaşadığı olayların birer özeti gibidir. Dağcı'nın gerçek olaylardan yola çıkarak oluşturduğu kurgusal eserlerinin temelinde Kırım sürgünü ve bu sürgünün yarattığı vatan hasreti yatmaktadır. Kırım savaşı, 1944 yılında Kırım'dan toplu bir şekilde sürgün edilen Kırım halkı ve bu sürgünün yarattığı sorunlar; Cengiz Dağcı'nın ömrü boyunca vatanı Kırım'ı anlatmasına neden olur. Çok uzun yıllar vatanından uzak kalan ve vatanına bir daha dönemeyen yazar için Kırım'ı ve yaşatılanları anlatmanın tek yolu ise yazmak olur. Cengiz Dağcı'nın eserleri incelendiğinde, eserlerinin ana temasını oluşturan "Kırım, vatan, sürgün ve hasret" kavramlarının ön plana çıktığı ve bu kavramların sembolik anlatımın olanağından yararlanılarak aktarıldığı fark edilmiştir. Bu bağlamda Cengiz Dağcı'nın daha çok bu kavramlar etrafında şekillendirdiği eserleri ele alınıp çalışmaya dahil edilmiştir. Böylece Cengiz Dağcı'nın eserlerinde kullanmış olduğu sembolik anlatım dili incelenmeye değer görülmüş, sembolik anlatımın hangi kavramlar üzerinden hangi değerlere karşılık geldikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Cengiz Dağcı'nın eserlerinde kullanılan sembolik anlatımın incelenmesini esas alan çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Her üç bölümde de geniş bir literatür çalışması yapılarak Cengiz Dağcı ile ilgili yapılan tüm çalışmalar incelenmiş, konuyla örtüşen kaynaklar çalışmaya dahil edilmiştir. Bunun yanında sembolik anlatımın ne olduğu ve Dağcı'nın eserlerine nasıl yansıdığı incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda eserlerde sembolik anlatımıyla ön plana çıkan kavramlar üzerinden o kavramla bağlantılı kültürel, dini, mitolojik, sosyolojik ya da toplumsal olgular ortaya konmaya çalışılmıştır.
Cizre Halk Hekimliği
(2024) Uygur, Hatice Kübra; Uygur, Hatice Kübra; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Sağlık, canlılar için büyük önem teşkil etmektedir. Bu sebeple insanoğlu asırlardır sağlığını korumak için çözüm arayışı içindedir. Bazen modern tıpta bazen geleneksel hekimlikte bazen de geleneğine, hastalığına ya da yaşadığı yere bağlı olarak her ikisinde de çare aramıştır. İnsanların hastalıkları tedavi ederken zaman içerisinde edindiği tecrübeler sayesinde 'halk hekimliği' olarak adlandırılan kültürel yapı ortaya çıkmıştır. Modern tıp ve bilimdeki gelişmeler ve insan hayatının değişmesiyle beraber insanların modern hekimliğe daha kolay ulaşabilmeleri nedeniyle halk hekimliği uygulamalarında eskiye nazaran bir azalmanın olduğu görülmektedir. Bu geleneksel yöntemlerin unutulmaması adına uygulamaların kayıt altına alınması önem arz etmektedir. Bu çalışmada da Şırnak'ın Cizre ilçesi halk hekimliği uygulamaları derlenmiştir. Araştırmanın sınırı Cizre'nin mahalleleri ve önem teşkil eden bazı köylerini oluşturmaktadır. Dicle Nehri'nin kıyısında bulunan Cizre ilçesinin geçmişi Nuh Tufanı öncesine kadar dayanıp Botan bölgesinde yer alan Cizre ilçesi, jeopolitik konumunun etkisiyle zamanla daha da önem kazanmıştır. İsmail Ebul-iz El Cezeri ve Melayê Cizîrî gibi âlimlerimizin yurdu olan Cizre, zengin kültürünün varlığı hasebiyle halk hekimliği alanında da araştırılmaya değer bulunmuştur. Sahada katılımlı gözlem ve görüşmelerle yapılan mülakatlar sonucu elde edilen veriler, işlevsellik bağlamında değerlendirilmiştir. Etik kurallar gereği ilgili yerlerden alınan izinler doğrultusunda kaynak kişi görüşmeleri yapılmıştır. Çalışmada, halk hekimliğinin tanımı, toplumdaki uygulamaları ve Türk halk hekimliği hakkında bilgiler verildikten sonra çalışmanın çıkış noktası olan Cizre'nin halk hekimliğiyle ilgili yöredeki yaygın ve geleneksel tedavi yöntemlerinden söz edilmiş, yöre halkının kültürel varlıkları ile ilgili yazılı ve sözlü kaynaklardan yararlanılmıştır. Tezin giriş bölümünde araştırma alanı olan Cizre tanıtılmış ve araştırma konusu ile ilgili daha önce yapılmış çalışmalardan söz edilmiştir. İkinci bölümde halk hekimliğinin tarihsel gelişimi ve Türk kültüründe halk hekimliğinin öneminden söz edilmiştir. Üçüncü bölümde derlenen uygulamalar belirli bir düzen içerisinde çalışmaya eklenmiştir. Tespit edilen kültürel varlıklar hastalıklar ve uygulamada kullanılan yöntem baz alınarak başlıklandırılmış olup ayrıca tablolaştırılarak okunabilirliği kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Yöre halkının çoğunlukla bitkisel ve dinsel yöntemlere başvurduğu ve şifacıların genelinin kadınlardan oluştuğu görülmüştür. Bu araştırma ile yörede halk hekimliğine rağbet edildiği ve buna sıkı sıkıya bağlı olunduğu tespit edilmiştir.
Diseases in Social Realistic Novel (1950-1980)
(2025) Kanter, Beyhan; Kanter, Beyhan; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Türk edebiyatında toplumcu gerçekçi sanatçılar yazdıkları eserler üzerinden sosyal, ekonomik ve siyasi bir söylem geliştirirler. Toplumun faydasını gözeterek yazdıkları tezli romanlarda, insanların hayatlarının önemli bir yerini tutan hastalıklara da yer verirler. Toplumun sorunlarını gerçekçi bir bakış açısıyla inceleyen toplumcu gerçekçi sanatçılar için hastalık, toplumsal bir sorundur. Hastalığın nedenleri ve sonuçları üzerinden insanların yaşadığı sorunlara temas edilir. Çalışmanın amacı 1950-1980 arasında yayımlanan toplumcu gerçekçi romanlardaki bedensel ve ruhsal hastalıkları tespit etmek ve hastalıkların toplumsal sorunlarla olan bağını ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda hastalıklar tematik olarak sınıflandırılmış, romanlar kronolojik olarak incelenmiştir. Toplumcu gerçekçi romanlarda geçen hastalıkların incelenmesi sonucunda ekonominin, eğitimin, sağlığın, sosyo-kültürel yaşantının hastalıklar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri değerlendirilmiştir. Toplumcu gerçekçi romanlarda yoksulluk, eğitimsizlik, kirlilik, sürgün hayatı, hapis hayatı, ağalık düzeni, patron baskısı, ilaç yoksunluğu gibi sorunlar; neden sonuç ilişkisi ile beraberinde birçok hastalığı getirir. Üç ana bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, dünyada toplumcu gerçekçi sanat anlayışının oluşumu ve Türk edebiyatına yansımaları açıklanmıştır. Tezin ikinci bölümünde hastalık olgusunun tanımı ve yorumu yapılmış, Türk edebiyatında hastalığın edebiyat türleri ile olan ilişkisi dönemsel olarak açıklanmıştır. Tezin üçüncü bölümünde 1950-1980 arasında yayımlanan toplumcu gerçekçi romanlardaki hastalıklar tespit edilmiş, bedensel ve ruhsal hastalıklar olarak sınıflandırılmıştır. Bedensel hastalıklar ruhsal hastalıklara oranla romanlarda daha çok işlenmiştir. Köy hayatının fiziksel güç gerektiren zorlu işleri, şehir hayatının yoğun iş temposu bedensel hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur.
Diyarbakır Yemek Kültürü: Tören Yemekleri ve İçecekleri
(2024) Uygur, Hatice Kübra; Uygur, Hatice Kübra; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
İnsanoğlunun var oluşundan bugüne kadar gösterdiği yaşam mücadelesinde hayatının devamını sağlayan ve yaşam kalitesini gösteren olgu beslenmedir. İnsanlık tarihinde gözlenen değişim ve gelişmeler neticesinde bu olgu kültürel desenleriyle hayatımızda yer almıştır. Yemek kültürü de diğer birçok kültür gibi coğrafik şartlara, iklime ve inanışlara göre şekillenmiştir. Yerleşik hayatın başladığı ve tarımın insan eliyle ilk defa yapıldığı topraklar olarak bilinen Mezopotamya bölgesi birçok yemek kültürüne sahiptir. Güneydoğu Anadolu'nun 'Bereketli Hilal' olarak adlandırılan bölgede yer alması, tarihi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olması, bölgenin yemek kültürünün zengin olmasına zemin hazırlamıştır. Bu bereketli topraklar üzerinde kurulan ve kervanların geçiş noktası olan Diyarbakır'da yemek kültürü, bu zenginlikten nasibini almıştır. Bu çalışmada birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Diyarbakır'ın özel günlerde ön plana çıkan yemek ve içecekleri işlevsel yönüyle incelenmiştir. Bu araştırmanın sonucunda, Diyarbakır'da özel günlerde yapılan, yapılma şekli, ikramı ve tüketilmesi gelenek haline dönüşen ve günümüze aktarılan yiyecek ve içeceklerin Diyarbakır halk kültüründeki önemi ve işlevi verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Yemek Kültürü, Tören Yemekleri ve İçecekleri, Yemek Folkloru
Gökhan Tunç, Rüzgâra Karşı Duran Şair- Etkilenme Endişesi Kavramı ve Yahya Kemal’in Türk Şiirine Etkisi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2018, 198 sayfa.
(Mukaddime, 2018) Ataker Güneş, Buşra; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
RÜZGÂRA KARŞI DURAN ŞAİR isimli kitap incelenmiştir.
Hümanist psikanaliz açısından Pınar Kür'ün romanları
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Kanter, Beyhan; Kanter, Beyhan; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Edebî bir tür olarak romanın gelişimi;klasik, modern ve postmodern olmak üzere üç temel safhada gerçekleşerek günümüze gelmektedir. Modern romanın postmodern anlayışa evrilişinde bir ara dönem olan modernist roman dönemi, hem Batı hem de Türk edebiyatında önemli bir kırılma noktasıdır. Bu kırılmaya neden olan gelişmelerde; bir bilim olarak psikanalizin doğuşu ve gelişimi ile varoluşçu felsefenin öne sürdüğü görüşler önemli bir yere sahiptir. Türk edebiyatının modernist anlayışa uygun eser veren yazarlarından biri olan Pınar Kür; kaleme aldığı romanlarda, psikanaliz ve varoluşçuluğun etkisiyle, roman karakterlerinin çevreleriyle yaşadığı sorunları ve bu sorunların onların iç dünyalarında yarattığı değişimi derinlikli olarak işlemiştir. Ancak bu roman karakterlerinin yaşadığı varoluşsal sorunların derinliğini çözümleyen kapsamlı bir çalışma henüz yapılmamıştır. Bu bağlamda, yapılan tez çalışmasının temel amacı, Erich Fromm'un görüşlerine dayanan Hümanist Psikanaliz çerçevesinde, Pınar Kür'ün romanlarında yaşanan varoluşsal sorunları çözümlemektir. Yapılan çözümleme sonucu, Kür'ün romanlarında, toplumun normlarına göre şekillenen sosyal karakter özelliklerine uygun eğilim gösterme sonucu bireysel taleplerin aksatılmasından veya özgün ve özgür bir bireysel karakter oluşturmak adına toplumun dayattığı sosyal rollere direnç göstermekten kaynaklanan sorunlar tespit edildi. Bununla birlikte toplumdan soyutlanma sonucu yaşanan patolojik (hastalıklı) sorunların nedenlerine değinildi. Bu tez çalışmasının, kurmaca metinlere yönelik çalışma yapacaklar için yeni bir çözümleme tekniği sunacağı ve uygulanan tekniğin psikanalitik eleştiri yöntemine zenginlik kazandıracağı umulmaktadır.
İskender Pala'nın 'Katre-i Matem' romanının söz dizimi yönünden incelemesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Kara, Serdal; Kara, Serdal; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
İskender Pala'nın Katre-i Matem romanının söz dizimi incelenmesini kapsayan çalışmamız, giriş ve iki ana bölüm halinde düzenlendi. Giriş bölümünde çalışmamızın amacı, önemi ve yöntemi üzerinde duruldu. Cümle türlerini ve ögelerini kapsayan ilk bölüm ile kelime gruplarını oluşturan ikinci bölümde, ilgili alt başlıkların teorik altyapısı oluşturulurken araştırmacılarımızın yaklaşımları göz önünde bulunduruldu. Modern dil bilim anlayışından hareketle taradığımız eserimizde, çalışmaya ilişkin başlıklarımız -anlam ve biçim özelliklerinin bir arada ele alınması esasıyla- yapı bakımından incelenmiştir. Ayrıca her konuyla ilgili bilgiler verildikten sonra inceleme metnimizden seçilen temsili örneklerle konuların daha iyi anlaşılması sağlandı. Son olarak çalışmaya ilişkin bulgularımız sonuç bölümünde, yazara ve romana ilişkin bilgiler ekler bölümünde, yararlandığımız kaynaklar ise kaynakça bölümünde gösterildi. Yaptığımız inceleme sonucunda eserinden faydalandığımız İskender Pala'nın Katre-i Matem romanının söz dizimi bakımından zengin bir dil malzemesi sunduğunu görmekteyiz.
Kızıltepe Halk Hukuku Uygulamaları
(2024) Balıkçı, Şakire; Balıkçı, Şakire; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
İnsanlar ve toplumsal gruplar sosyal yaşamda diğer bireylerle ve gruplarla olan ilişkilerini sözler ve davranışlarla göstermektedir. Bireylerden sosyalleşme ihtiyacını karşılarken içinde bulundukları topluluğa uyum sağlayacak davranış kalıplarına göre davranması ve topluluğun kurallarına uyması beklenmektedir. Bir topluluğun yaşam biçimini, folklorik unsurlarını, sözlü kültür öğelerini anlamlandırmak için o topluluğun kolektif yaşam içinde oluşturduğu ve nesilden nesile aktardığı örf, âdet, gelenek ve göreneklerin bilinmesine ihtiyaç vardır. Halk hukuku, grupların birbirleriyle ilişkilerinin sonucu olarak doğan sözlü şekilde genelleşmiş kurallardır. Kültürel aktarım yoluyla yöreden yöreye değişkenlik gösteren halk hukuku unsurları; töre, örf, âdet, gelenek, görenek, teamül gibi kaynaklarla şekillenmektedir. Anadolu'nun pek çok bölgesinde olduğu gibi araştırma sahasında da İslam hukukunun etkisi halk hukuku uygulamalarında kendini göstermektedir. Kızıltepe sahasında halk hukukuna ilişkin unsurlar bölgenin geleneksel toplum düzenini yansıtmakla birlikte günümüzde de uygulanmaya devam ettirilmektedir. Kızıltepe halkının geçmişteki örf, âdet, gelenek ve göreneklere olan bağlılığı halk hukuku uygulamalarındaki geçmiş uygulamalarının izleri şeklinde sirayet etmektedir. Çalışma, Kızıltepe'nin sosyal yaşamla değişen folklor unsurlarındaki halk hukuku yansımalarının derlenip irdelenmesi ve bölgenin unutulmaya yüz tutan örf ve âdetlerinin bölgedeki hukuki düzeni sağlamadaki önemini ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Çalışmada geçiş dönemlerinin, toplumsal ilişkilerin ve aile içi ilişkilerin düzenlenmesinde başvurulan halk hukuku kurallarına, cezai yaptırımlarına yer verilerek bu kural ve yaptırımların sözlü kültür ürünlerine yansımaları irdelenmiştir.
Mardin kültüründe ev-ocak kültüne bağlı inanç ve pratikler
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Balıkçı, Şakire; Balıkçı, Şakire; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bu çalışmanın konusu Mardin merkezde mekâna bağlı efsanelerin derlenmesi ve incelenmesidir. Mekân kavramı, Mardin'in coğrafi ve mimari özelliklerine bağlı yerleşim düzeni ile anlam kazanır. Mardin'de camiler ve kiliselerin yan yana oluşu; mezarların ve türbelerin şehrin içinde evlerin arasında olması; kentin kendine has mimari yapısının bir parçası olan abbaraların bulunması, tarihi hamam ve çeşmelerin şehrin dokusu içerisinde hala işlevsel olması çalışmanın konusunu teşkil eden mekanlara bağlı inanç ve pratiklerin aktif olarak varlık göstermesini ve efsaneleşme sürecinde bulunmasını da açıklar niteliktedir. Mekân özelinde "ev" kavramları tüm dünyada felsefi boyutta ele alınan ve varoluşssal bir önem taşıyan etkenler olarak insanoğlunun zihin dünyasında kodlanmıştır. Bu önem, "mekân", "ev" ve insan arasındaki bağı güçlendirmiş ve kimi "özel" mekanlara bağlı anlatıların ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Ortaya çıkan bu anlatılar/efsaneler çalışmada ev-ocak kültüne bağlı olarak değerlendirilmiştir. "Mekân" ve "ev" kavramları "eski Mardin" olarak da bilinen Mardin merkezin kendine has yapısıyla, labirent gibi sokaklarıyla tarihini ve kültürünü söz konusu labirentin içinde hapsetmiş gibidir. Mardin evlerinin güneye bakan cephelerinde bulunan kapı ve pencereleri evlerin mahremiyetini sağladığı gibi metaforik olarak kültürün mahremiyetini de sağlamışlardır. Çalışma her ne kadar "ev-ocak" kültü etrafında şekillenmiş olsa da eve bağlı olarak değerlendirilmesi gereken "dış" (bahçe, abbara, evin bahçesindeki yatırlar) mekanlar da çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir.
Mardin masallarının işlevsel açıdan değerlendirilmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Uygur, Hatice Kübra; Uygur, Hatice Kübra; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Mezopotamya'nın kuzeyinde bulunan Mardin, tarihte birçok uygarlık ve kavme ev sahipliği yapmış, zengin bir halk kültürüne sahiptir. Bünyesinde barındırmış olduğu çeşitlilik, Mardin'in sözlü kültürüne, gelenek ve göreneklerine yansımıştır. Sözlü kültürün en önemli türlerinden biri olan masallar da kozmopolit bir yapıya sahip Mardin ilinde geçmişten bugüne farklı dillerde anlatılarak sürdürülmektedir. Kişilere müşterek bir kültürel şuur sunan masallar, evrensel olmakla kalmayıp bir toplumun yaşayışı, inancı, düşüncesi ve yaşam felsefesini yansıtmaktadır. Mardin, son zamanlarda masalla ilişki kurularak "masal şehir, bir masalın ilk cümlesi" şeklinde ifadelerle anılmaktadır. "Peki, masal şehrin masalları nerede?" araştırma sorusuyla başlayan çalışmada, Mardin masalları derlenerek kayıt altına alınmıştır. Analiz edilen elli masalla birlikte çalışmanın kuramsal çerçevesini "İşlevsel Halkbilim Kuramı" oluşturmaktadır. Mardin'den derlenen Süryanice, Kürtçe ve Arapça masallar, Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Aktarılan masallar, "Hoş Vakit Geçirme, Eğlenme ve Eğlendirme İşlevi, Değerlere, Toplum Kurumlarına ve Törelere Destek Verme İşlevi, Eğitim veya Kültürün Gelecek Kuşaklara Aktarılması İşlevi, Toplumsal ve Kişisel Baskılardan Kurtulma İşlevi" olarak bilinen William Bascom'un "folklorun dört işlevi"nin yanı sıra tespit edilen "Halkbilimsel Unsurları Aktarma İşlevi, Dili Koruma ve Dilsel Öğeleri Aktarma İşlevi, Yöre Tanıtımına Katkı Sağlama İşlevi, Bir Araya Gelme İşlevi, Sanala Yaklaşma-Sanaldan Uzaklaşma İşlevi, Bağlam Hakkında Bilgi Verme İşlevi, Anlatıcı Hakkında Bilgi Verme İşlevi, Süreklilik Sağlama İşlevi, Estetik İşlev ve Örtük İşlev" olmak üzere on ayrı işlev açısından incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Kültürel anlamda toplumları ve bireyleri yansıtan masalın birden fazla işleve sahip olması, artık geri plana atılmış, unutulmaya yüz tutmuş bu türün sürdürülmesinin önemini göstermektedir.
Mehmed Tâhir Münîf'in "İbret" adlı tiyatrosu: İnceleme-metin
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Ayanoğlu, Bülent; Kanter, Beyhan; Kanter, Beyhan; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Tanzimat Dönemi Türk tiyatrosu hakkında bugüne değin çok önemli çalışmalar yapılmıştır. Üretken yazarların birçok eser verdiği bu dönemin tüm hatlarıyla ortaya çıkarıldığı/incelendiği yine de söylenemez. Öne çıkan büyük yazarların dışında kalan bazı isimler, edebiyat tarihi kitaplarında sadece bir kayıt olarak anılmıştır. Bu duruma bir örnek de Mehmed Tâhir Münîf'tir. Yazarın ulaşılabilmiş tek tiyatrosu olan İbret, tiyatro tekniği açısından barındırdığı aksaklıklara rağmen ele alınıp değerlendirilmesi gereken bir eserdir. Bu tez, Tanzimat Dönemi Türk tiyatrosunun eksik kalan parçalarını tamamlamak adına ortaya konmuş bir çalışmadır. Yazarın sekiz perdelik bu eseri, dönemin yaşayışı, sosyal yapısı, kültürü hakkında önemli izler taşımaktadır.
Murathan Mungan'ın hikaye ve romanlarında fenomenolojik öteki incelemesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Kanter, Beyhan; Kanter, Beyhan; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bu çalışmada Murathan Mungan'ın öykü ve romanlarında fenomenolojik yaklaşım esas alınarak öteki kavramı incelenmiş, bu kavramın ele alınan metinlerde anlamsal ya da biçimsel açılardan ne gibi olanaklar sağladığı irdelenmiştir. Tezin ilk bölümünde çalışmanın ötekine bakışını belirleyen fenomenolojik yaklaşım hakkında genel bilgi verilerek, metinlerdeki çıkarımların daha anlaşılır bir hâle gelmesi sağlanmak istemiş, tezin ana hatlarını belirleyen kuramcılar ve bu kuramcıların ötekine dair görüşlerine yer verilmiştir. Belirlenen kuram çerçevesinde Mungan'ın metinleri değerlendirilerek, bu metinlerin derin yapısını oluşturan birey olamama sorunu, bireyin öteki ile kendini kurma süreci, ben ve öteki arasındaki ilişkinin ortasında doğan insani durumların anlatının genel oluşumuna nasıl yansıdığı ve anlamı belirleyen bu tematiklerin anlatının geri kalan unsurlarıyla nasıl bir bağ kurduğu üzerinde durulmuştur.
Nev'îzâde Atâyî Dîvânı'nda sosyal unsurlar
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Yakut, Emrullah; Yakut, Emrullah; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Nev'îzâde Atâyî'nin eserleri üzerine bu zamana kadar birçok ilmî çalışma yapılmış olmasına rağmen divanında yer alan sosyal hayat unsurları hakkında müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Bu eksiklikten yola çıkılarak Nev'îzâde Atâyî Dîvânı'nda yer alan şiirlerde sosyal hayat unsurları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada kapsam itibariyle Nev'îzâde Atâyî Dîvânı'nda yer alan tüm şiirleri kapsamaktadır. Çalışmamızda, Saadet Karaköse'nin hazırlamış olduğu "Nev'îzâde Atâyî Dîvânı" neşri esas alınmış, divanda yer alan şiirler ışığında dönemin sosyal hayatına dair önemli izler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmamız sosyal hayatı yansıtan kavramların açıklaması ve bu kavramların geçtiği beyitlerin verilmesinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde şerh, tahlil ve sosyal hayat unsurlarıyla ilgili çalışmalara kısa bir bakış yer alırken, birinci bölümde Nev'îzâde Atâyî'nın hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verilmiş, ikinci bölümde ise sosyal hayatın safhalarını oluşturan alt bölümler yer almıştır. Sonuç kısmında ise divan incelemesi ışığında genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Nezihe Meriç'in öykülerinin psikanalitik açıdan incelenmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023) Yalçınkaya, Mehmet; Yalçınkaya, Mehmet; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Bireyin normal ve anormal davranışlarının sebebini bilinç dışı süreçlere bağlayan psikanaliz, 19. yüzyılda Sigmund Freud tarafından ruhsal rahatsızlıkların sağaltımı amacıyla geliştirilen bir kuramdır. Psikanalitik yöntem ortaya çıktığı andan itibaren yalnızca psikoloji alanıyla sınırlı kalmayarak edebî eserlere de uygulanabilir bir bakış açısı olarak geliştirildi. Psikanaliz sanatçının eserlerinden yola çıkarak onun kişiliğini, ruhsal durumunu, bilinç dışını ve komplekslerini açığa çıkarır. Ancak psikanaliz esere yalnızca sanatçı odaklı yaklaşmaz. Eserin psikolojik açıdan yorumlanmasında; eserdeki kişilerin davranışlarının ve ruh hallerinin açıklanmasında psikanalitik yöntem kullanılır. Çalışmanın amacı Nezihe Meriç'in öykü kişilerinin ruh hallerini, bunalımlarını ve bilinç dışı dünyalarını psikanalitik yöntemle ve eser odaklı bir yaklaşımla ele almaktır. 1950 kuşağının ilk kadın öykücülerinden biri olan Nezihe Meriç'in öykülerinde kişilerin iç dünyalarını, bastırılmış duygularını ve çelişkilerini modernist bir anlayışla yansıttığı görülür. Bu bakımdan onun öykülerinin psikanalitik açıdan incelenmeye uygun olduğu söylenebilir. Çalışmanın birinci bölümünde yazarın hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümünde psikanalitik kuramın genel çerçevesine, gelişimine ve önde gelen temsilcilerinin görüşlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde Nezihe Meriç'in Bozbulanık, Topal Koşma, Menekşeli Bilinç, Bir Derin Kuyu, Yandırma, Çisenti ve Gülün İçinde Bülbül Sesi Var adlı öykü kitaplarında yer alan öyküler; bilinç dışı, aşağılık duygusu ile üstünlük çabası, persona (maske) ve gölge arketipleri, doğum travması, kişiliğin aynadaki yansıması, ailenin etkisi, Oidipus kompleksi, rüya, kaçış ve sığınaklar, yalnızlık-yabancılaşma ile cinsellik izlekleri çerçevesinde incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise elde edilen bulgular değerlendirilmiştir.
Orhan Pamuk'un Veba Geceleri romanının söz varlığı
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023) Kara, Serdal; Kara, Serdal; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Dil, yazılı ve sözlü iletişimde insanlar için çok önemli bir yer tutar. Dil ile ilgili farklı aktarım şekilleri vardır. Bunlardan bir tanesi de romandır. Batılılaşmanın etkisiyle Türk edebiyatında da görülmeye başlanan roman türünde süreç içinde birçok başırılı yapıt verilmiştir. Nobel Edebiyat Ödülü kazanan ilk ve tek Türk yazar olan Orhan Pamuk 1952 yılında İstanbul'da doğmuştur. Türk edebiyatının ve romanının önde gelen isimlerinden olan Orhan Pamuk'un yazmış olduğu "Veba Geceleri" adlı romanı bu çalışmada söz varlığı bakımından incelenmiştir. Betimsel tarama yöntemi ve sözlükler desteğiyle incelenen Veba Geceleri kitabının söz varlığı tablolar yardımıyla değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, Orhan Pamuk'un "Veba Geceleri" romanının söz varlığı açısından incelenmesidir. Kitabın söz varlığı açısından zengin olduğu, başka dillerden doğrudan veya çeviri yoluyla binlerce sözcüğün alındığı tespit edilmiştir. En sık kullanılan 100 sözcüğün kitabın üçte birini oluşturması, bağlaçların sık sık tekrar etmesi, 7.261 sözcüğün sadece bir kere kullanılması, iki ve üç farklı dile ait kök ve eklerin birleşmesi sonucu meydana gelen sözcüklerin varlığı, üç Türkçe sözcüğün birleşmesiyle meydana gelen sözcüklerin türetilmesi Veba Geceleri Romanında dikkat çeken hususlardır.
Özbek halk masallarının V. Propp'un biçimbilimsel yaklaşımı çerçevesinde incelenmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023) Balıkçı, Şakire; Balıkçı, Şakire; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Araştırmanın amacı, Özbek halk masallarının V. Propp'un Biçimbilimsel Yaklaşımı çerçevesinde incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada nitel betimsel yöntem takip edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunda derleme yöntemiyle toplanmış 30 Özbek masalı bulunmaktadır. 30 Özbek masalının Propp metoduna göre incelenmesi aşamasında içerik analizi kullanılmıştır. Yapılan içerik çözümlemesi sonucunda oluşturulan bulgulardan hareketle Özbek masallarının ihtiva ettikleri hareket alanına, hareket sayısına, mekân olgusuna, Propp masal sınıflandırmasına, Propp'un tanımladığı 31 işlevin bulunma durumuna göre dağılımları tablolar halinde verilmiştir. Yapılan analiz sonucunda; incelenen Özbek masallarının 30'unde 31 işlevin tamamına rastlanmıştır. Bu sonuca göre genel olarak Özbek masallarında Propp metodunun uygulanabildiği belirtilebilir. İncelenen Özbek masallarının ortak yapıya uyduğu sonucu tespit edilmiştir. Masallar eksiklikle ya da bir kötülükle başlamış, ara işlevlerden geçerek kahramanın ödüllendirilmesi ya da kötülüğün cezalandırılmasıyla son bulmuştur. Masal sınıflandırılmasıyla ilgili araştırma sonuçlarında masallarının genelinin "Ne H-J'den ne de M-N'den geçen gelişme" grubuna dâhil olduğu tespit edilmiştir. Hareket sayısının masallara göre dağılımında masalların genellikle çift hareketli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eylem alanına göre dağılımlarla ilgili olarak, düzmece kahramanın eylem alanının, kahraman eylem alanından sonra en fazla olay örgüsünün şekillendiği eylem alanı olduğu sonucu bulunmuştur. Araştırmada incelenen Özbek masallarında ev mekanının yoğun olarak kullanılmakla birlikte 17 farklı mekana rastlanmıştır. Bu sonuç, masallarda mekan çeşitliliği olduğunu göstermektedir. Araştırma sonuçlarına dayanarak farklı Özbek masallarının da Propp yöntemine göre çözümlenmesi önerilmektedir.
Refik Halid Karay'ın romanlarında mekân
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Kanter, Beyhan; Kanter, Beyhan; 02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü; 02. Faculty of Letters / Edebiyat Fakültesi; 01. Mardin Artuklu University / Mardin Artuklu Üniversitesi
Mekân, insanların bedensel ve ruhsal anlamda konumlarını, duruşlarını, hayat tarzlarını belirleyen ve bireylerin karşılıklı etkileşim içinde oldukları uzam şeklinde tanımlanabilir. İnsanın yaşadığı coğrafya ve içinde bulunduğu fiziki ortam, onun iç dünyası ve yaşam tarzı üzerinde etkili olur. Mekânın insan hayatı üzerindeki etkisi, sosyo-kültürel ve ekonomik unsurlarla da ilişkilidir. Mekân, yaşanılan coğrafyadan başlayarak insanın hayatına, düşünce biçimine, alışkanlıklarına doğrudan etki eder. Dolayısıyla bireyin içine doğduğu ve hayatının farklı anlarında konumlandığı mekânlar, aidiyet bilincinin, hayat tarzının oluşumuna katkı sağlar. Sosyo-kültürel ve iktisadi değişimlerin de mekâna etkisi söz konusudur. Kentler, evler, kutsal sayılan mekânlar, oteller, eğlence mekânları insanların hayat tarzlarını, ekonomik durumlarını, alışkanlıklarını, birbirleriyle olan ilişkilerini yansıtan mekânlardır. Bireylerin bu mekânlara bakış açıları onların yaşam tarzlarını belirlediği gibi mekânın fiziksel görünümü bireyin düşüncesini ve davranışlarını etkiler. Söz gelimi evler "barınma ve korunma mekânı" şeklinde tanımlanırken, kutsal mekânlar bireylerin dinî görevlerini yerine getirdiği "uhrevî içerikli toplanma mekânı" şeklinde yorumlanabilir.Bu çalışmada Refik Halid Karay'ın 1960 yılına kadar yayımlanan romanlarında mekân unsuru ele alınacaktır. Mekânın değişmesine bağlı olarak romandaki karakterlerin sosyal hayattaki değişimleri ve ruhsal durumu eski-yeni, gelenek-modernizm düzleminde irdelenecektir. Açık ve kapalı mekânların roman kişileri üzerindeki etkisi hem sosyolojik hem de psikolojik olgular çerçevesinde sorgulanarak değişik muhitlerde bulunan roman kişilerinin yaşam tarzları ele alınacaktır.

Browse

Browsing Enstitüler by Author "02.15. Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü"