Browsing by Author "Eliş, Seval"

Now showing 1 - 10 of 10

CIMMYT KÖKENLİ EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİNİN AŞIRI KURAK GEÇEN SEZONDA PERFORMANSLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
(2023) Yıldırım, Mehmet; Eliş, Seval; Kızılgeçi, Ferhat
Küresel iklim değişikliği ile birlikte iklim koşullarında anormallikler sık sık yaşanmaktadır. Bununla birlikte genel olarak ülkemizin de içinde bulunduğu Akdeniz Bölgesi iklim koşullarında kuraklık yıldan yıla şiddetlenmektedir. Bu çalışmada aşırı kurak geçen sezonda CIMMYT’ten temin edilen ekmeklik buğday genotiplerinde verim ve kalite değişimleri Diyarbakır koşullarında 2021-2022 sezonunda test edilmiştir. Çalışmada 121 adet ekmeklik buğday genotipi Empire yerel kontrol çeşidi ile kıyaslanarak değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre tane verimi değerleri 57.6 ile 282.4 kg/da arasında, protein değerleri ise %13.6 ile 18.5 arasında ve nişasta oranı 79.5 ile 84.4 arasında değişmiştir. Verim değerlerinin çok düşük ve protein oranlarının yüksek olması yaşanılan kuraklığın etkisinden kaynaklanmıştır. Ortalama tane verimi 140,8 kilogram olmakla birlikte ortalamanın üstünde tane verim veren Empire kontrol çeşidini (145,92 kg/da) gecen genotip sayısı 51 olarak belirlenmiştir. Tane verimi ile protein ve nişasta oranı arasında önemli ilişki bulunmazken protein ve nişasta oranı arasında önemli ilişki meydana gelmiştir. Yapılan cluster analizlerine göre çalışmada incelenen genotipler 12 farklı gruba ayrılmıştır. Bu durum incelenen buğday genotipleri arasında genotipik varyasyonun yüksek olduğunu göstermektedir. Elde edilen sonuçlara göre, bazı genotiplerin standart kontrol çeşidi Empire’den kalite ve tane verimi yönünden yüksek olması, bölge koşulları için kurak koşullara uyumlu genotiplerin seçilebileceğini kanıtlamaktadır.
CIMMYT ORJİNLİ EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİN YARI KURAK KOŞULDA VERİM VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
(2023) Kızılgeçi, Ferhat; Eliş, Seval; Yıldırım, Mehmet
İnsan beslenmesi için önemli bir ürün olan buğdayda vejatatif ve generatif gelişim dönemlerinde karşılaşılan su eksikliği ciddi verim kayıpları oluşturmaktadır. Artan iklim değişkenliğinin özellikle buğday üretimini olumsuz etkilemesi beklenmektedir. Optimum koşullar altında yüksek verimin korunmasının yanı sıra, hem iyi hem de olumsuz çevre koşullarında üretkenliğin en iyi seviyede tutulabilmesi için ıslah ve seleksiyon yoluyla, stabil genotiplerin belirlenmesi bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Araştırmamızda ICARDA’dan temin edilen sıcaklığa ve kuraklığa toleranslı yazlık 67 ekmeklik buğday genotipi kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre 22nd HT & DT SBWON-49 nolu (183,2 kg/da) genotip en yüksek tane verimi, 22nd HT & DT SBWON-69 genotip en yüksek protein (%17.57) ve 22nd HT & DT SBWON-87 nolu genotip en yüksek nişasta (%86.22) oranını yönünden ön plana çıkmıştır. Protein içeriği ile tane verimi ve nisaşta içeriği arasında negatif ve önemli bir korelasyon ilişkisi bulunmuştur. Dendrogram analizine göre genotiplerin özellikler yönünden 7 ana sınıfa ayrıldığı belirlenmiştir. Hiyerarşik kümede birbirine en yakın akraba genotipler 22ndSBWON-3 ve 22ndSBWON-21olurken birbirine en uzak genotipler 22nd SBWON-2 ve 22ndSBWON-5 genotipleri olmuştur. Çalışma sonucunda incelenen özellikler yönünden üstün genotiplerin bir so
EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİNİN KURAK KOŞULLARDA ADAPTASYON KABİLİYETLERİNİN BELİRLENMESİ
(2023) Kızılgeçi, Ferhat; Eliş, Seval
Dünya nüfusundaki artışı, ekim alanlarının sürekli azalması, insanların daha fazla gıda tüketme eğilimi ve iklim koşullarındaki olumsuzluklar buğday gibi insanlığın temel besini olan bitkilerin verim ve kalitesinin sürekli artırılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada kurak geçen bir buğday yetiştirme sezonunda 121 adet ekmeklik buğday hattının verim ve kalite yönünden performanslarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma 2021-2022 yetiştirme sezonunda Diyarbakır koşullarında yürütülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre ortalama tane verimi dekara 113,7 kg olarak bulunmuştur. Kullanılan genotiplerin 52 tanesinde tane verimi ortalama tane veriminin üzerindedir. Tüm genotiplerde ortalama protein oranı %15.7, nişasta oranı ise %82.3 olarak bulunmuştur. Protein ve kalite değerlerinin yüksek çıkması kurak sezonun etkisinden kaynaklanmıştır. Protein oranı ve nişasta içeriği yönünden genotipler normal frekans dağılımı gösterirken, tane verimi yönünden normal dağılım gözlenmemiştir. Bu durum kuraklık etkisi ve genotip farklılıklarından kaynaklanmıştır. Tane verimi ile kalite özellikleri arasında olumsuz ilişki gözlemlenmiştir. Cluster analizine göre genotipler 12 grup altında toplanmıştır. Bu gruplama uygun buğday genotiplerini belirlerken, birbirine yakın olmayan hatların seçilmesi bakımından avantaj sağlamıştır.
EKMEKLİK BUĞDAY GENOTIPLERİNİN VERİM VE KALİTE PERFORMANSININ FARKLI ANALİZ YÖNTEMLERİNE GÖRE İNCELENMESİ
(2023) Eliş, Seval; Kızılgeçi, Ferhat
Bu çalışmada ekmeklik buğdayda verim ve kalite parametreleri farklı analiz yöntemleri ile değerlendirilerek en iyi performans gösteren genotiplerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Performanslarını ölçmek için İCARDA’dan temin edilen 68 genotip bölgenin yetiştirme şartlarına uygun Empire Plus ekmeklik standart çeşidi ile kıyaslanarak değerlendirilmiştir. Denemede tane verimi, protein, nişasta, yağ ve gluten içeriği parametreleri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; tane verim değeri 48-242,4 kg/da, protein içeriği %13,74-18,8, nişasta içeriği %79,53-84,22, yağ içeriği 1,75-2,43 ve gluten içeriği %29-39,5 aralığında değişim göstermiştir. Hem kalite hem de verim bakımından 19 no’lu genotip seleksiyonda ön plana çıkarak bölge için ümit var genotip olmuştur. Frekans dağılım grafiğine göre tane verimi bakımından 31, protein ve gluten içeriğinde 38, nişasta içeriğinde 32 ve yağ içeriğinde 33 genotip ortalama değerin üzerinde yer alarak amaca yönelik seleksiyonun yönünden üstünlük sağlamıştır. Cluster analizine göre genotipler 8 grup altında ve özellikler 2 grup altında toplanmıştır. Bu gruplamada birbirinden en uzak genotipler 1 ile 2 olurken en yakın genotipler 36 ile 38 nolu genotipler olmuştur. İncelenen özellikler arasındaki korelasyon analizi sonuçlarına tane verimi önemli seviyede olmamakla birlikte protein ve gluten değeriyle negatif, nişasta ve yağ değeriyle pozitif korelasyon ilişkisi göstermiştir. Protein içeriği ise nişasta değeriyle ters ve gluten değeriyle doğrusal ilişkili bulunmuştur
Geç Ekiminin Makarnalık Buğday (Triticum Durum L.) Genotiplerinin Fizyolojik, Kalite Ve Verim Özelliklerine Etkisi
(Duvar Yayınları, 2023) Günen, Canan; Eliş, Seval; yıldırım, Mehmet; Kızılgeçi, Ferhat
İnsan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan makarnalık buğday küresel gıda güvenliği bakımından stratejik bir bitkidir. Bu çalışma makarnalık buğdayın fizyolojik, kalite ve verim özelliklerinin incelenmesi ve bölgeye uygun genotiplerin belirlenmesi amacıyla Diyarbakır koşullarında yürütülmüştür. ICARDA’dan temin edilen 7 ileri hat ve 3 standart çeşit tesadüf blokları deneme desenine göre yürütülen araştırmada; SPAD, NDVI, bitki boyu, tane verimi, bin dane ağırlığı, protein, nişasta, yağ oranı, parlaklık L ve renk b* parametreleri incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; tane verimi ve yağ içeriği özelliği hariç genotipler arasında önemli farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Korelasyon analizine göre Bitki boyu özelliği ile tane verimi ve bin dane ağırlığı özellikleri arasında negatif yönden önemli ilişki olduğu görülürken bin dane özelliği ile L ve b* değerleri arasında pozitif yönden önemli ilişki olduğu belirlenmiştir. Biplot analizine göre Seçkin 21 incelenen tüm özellikler yönünden en stabil genotip olmuştur. Tane verimi için 53DSN-7099 genotipi ön plana çıktığı görülmüştür. Korelasyon analizi ve biplot analizine göre başaklanma dönemine ölçülen SPAD ve NDVI değerleri ile tane ve kalite özellikleri arasında ilişkinin bulunmaması geç ekim çalışmalarında bu aletlerin seleksiyonda kullanılamayacağı kanaati oluşmuştur.
KIŞLIK KARAKTERLİ İLERİ EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİNİN DİYARBAKIR KOŞULLARINDA VERİM VE KALİTE PERFORMANSLARININ BELİRLENMESİ
(2023) Yıldırım, Mehmet; Eliş, Seval; Kızılgeçi, Ferhat
Küresel iklim değişikliğiyle birlikte ortalama sıcaklıkların sürekli yükseliyor olması serin iklim bitkisi olan buğdayın gelişimini farklı şekillerde etkileyecektir. Bu çalışmada kışlık karakterli ekmeklik buğday genotiplerinin Diyarbakır koşullarına uyumunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Tane verimi ve kalite özelliklerini test etmek amacıyla 26 ileri ekmeklik buğday hattı 6 kontrol çeşidiyle kıyaslanarak, tesadüf blokları deneme desenine göre 2021-2022 buğday yetiştirme sezonunda yetiştirilmiştir. Kurak sezonda yetiştirilen buğday genotiplerinde tane verimi 194.8 ile 45.2 kg/da arasında değişim göstermiştir. Kalite özellikleri yönünden genotipler arasında istatistiksel olarak farklılıklar oluşmamıştır. Araştırmada incelenen altı ileri kademe hattın standart çeşitlerle benzer veya daha yüksek tane verimine sahip olduğu belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre tane verimi ile kalite arasında ters ilişki olduğu belirlenmiştir. Cluster analizinde genotipler 7 farklı grupta toplanmıştır.. Tane verim, protein ve glüten özellikleri bakımından genel ortalamanın üzerinde 2 (9812 ve 9817) genotip hem verim hem de kalite bakımından Diyarbakır koşullarına uyum sağlayabileceği görülmüştür.
KURAK KOŞULLARDA EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİNİN VERİM VE KALİTE PERFORMANSININ İNCELENMESİ
(2023) Kızılgeçi, Ferhat; Eliş, Seval; Yıldırım, Mehmet
Küresel gıda güvenliği tehdidi ile karşı karşıya kaldığımız günümüz koşullarında ani değişen iklim koşullarına ve yüksek sıcaklıklara uyum sağlayabilecek genotiplerin geliştirilmesi ve çeşitlerin belirlenmesi gereklilik halini almıştır. Bu husustan ötürü çalışmada kurak geçen bir buğday yetiştirme sezonunda 127 adet ekmeklik buğday hattının verim ve kalite yönünden performanslarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma 2021-2022 yetiştirme sezonunda Diyarbakır koşullarında yürütülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre ortalama tane verimi dekara 130,72 kg olarak bulunmuştur. Kullanılan genotiplerin 62 tanesinde tane verimi ortalama tane veriminin üzerinde olup Empire kontrol çeşidi (132,00 kg/da) bu genotipler arasında yer almıştır. Tüm genotiplerde protein oranı %13.28-17,93, nişasta oranı %80,15-84,77 ve yağ oranı %1,71-2,31 arasında değişen değerler almıştır. Çiçeklenme sonrası dönemin daha kurak ve sıcak geçmesi tane ağırlığının azalmasına, protein oranının ise artmasını etkilemiş ve kalite değerlerinin yüksek çıkmasına neden olmuştur. Protein, nişasta ve yağ içeriği yönünden genotipler normal frekans dağılımı gösterirken, tane verimi yönünden normal dağılım gözlenmemiştir. Bu durum kuraklık etkisi ve genotip farklılıklarından kaynaklanmıştır. Protein içeriği, tane verimiyle negatif yönlü fakat çok önemli olmayan, nişasta içeriğiyle negatif yönlü ve çok önemli bir korelasyon ilişkisi gözlenmiştir. Cluster analizine göre genotipler 12 grup ve özellikler 2 grup altında toplanmıştır. Bu gruplamada birbirinden en uzak genotipler 1251 ile 1098 olmuştur. Bu analizde birbirine yakın olmayan hatların seçilmesi uygun genotipleri belirlemede önem arz etmektedir. Sonuç olarak bu çalışmada ön plana çıkan ekmeklik buğday genotiplerinin kuraklıkçalışmalarında yer verilmesi kanaatine varılmıştır.
Kurak Koşullarda Yetiştirilen Makarnalık Buğday Genotiplerinin Verim ve Kalite Performansının İncelenmesi
(2023) Eliş, Seval; Yıldırım, Mehmet; Kızılgeçi, Ferhat
İnsan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan makarnalık buğday dünya çapında gıda güvenliği bakımından stratejik bir bitki konumundadır. Makarnalık buğdayda kurak koşullarda yüksek verim ve kalite potansiyeline sahip genotiplerin belirlenmesi amacıyla CIMMYT tarafından temin edilen 110 genotip ile kurulan denemede tane verimi, protein içeriği, nişasta içeriği, gluten içeriği, yağ içeriği, parlaklık L ve renk b* parametreleri incelenmiştir. Denemede elde edilen sonuçlara göre; tane verim değeri 49,6-246,4 kg/da, protein içeriği %11,8-15,4, nişasta içeriği %82,3-86, yağ içeriği 2,0-2,7, gluten içeriği %24-32,5, L değeri 54,75-61,22, b* değeri 24,37-27,87 aralığında değişim göstermiştir. Frekans dağılım grafiğine göre tane veriminde 51, protein içeriğinde 47, nişasta içeriğinde 59, gluten içeriğinde 50, L değerinde 59 ve b* değerinde 55 genotip ortalama değerin üzerinde yer almıştır. Seleksiyon başarısını artırmak için yapılan Cluster analizine göre genotipler 12 grup altında ve özellikler ise 2 büyük grup altında toplanmıştır. Bu gruplamada 19 ile 104 nolu genotipler birbirine en uzak, 13 ile 43 no’lu genotipler en yakın benzerliğe sahip olmuştur. İncelenen özellikler arasındaki korelasyon analizi sonuçlarına göre tane verimi ve kalite değerleri arasında ilişki bulunmazken, protein ve gluten içeriği arasında önemli doğrusal ilişki bulunmuştur.
YARI KURAK KOŞULLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN BAZI KIŞLIK EKMEKLİK BUĞDAY GENOTİPLERİNİN DİYARBAKIR KOŞULLARINA ADAPTASYONU
(2023) Yıldırım, Mehmet; Eliş, Seval; Kızılgeçi, Ferhat
Buğday, bir serin mevsim bitkisi olması hasebiyle diğer iklim faktörlerine kıyasla yüksek sıcaklıklara karşı daha en hassastır. Sıcaklık artışı buğday yetiştirilen birçok bölgede verim azalmasının ana nedenidir. Bu çalışmada 4 adet ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşidi (Gerek79, Karahan, Sönmez ve Müfitbey) ve ICARDA tarafından facultative ve yarı kurak koşullar için geliştirilen ekmeklik buğday hatları kullanılmıştır. Çalışma 2021-2022 üretim sezonunda Diyarbakır ili Teknobiltar Ar-Ge deneme istasyonunda gerçekleştirilmiştir. Araştırmada tane verimi, protein içeriği, nişasta içeriği, yaş gluten ve yağ içeriği özellikleri incelenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre S1 (247.2 kg/da) hattı en yüksek tane verimi, S37 hattı en yüksek protein (%19.58) ve yaş glüten (%42.0) değerine sahiptir. Korelasyon analizi sonucuna göre protein içeriği ile tane verimi ve nisaşta içeriği arasında negatif ve önemli bir ilişki bulunmuştur. Dendrogram analizine göre genotipler özellikler yönünden 7 ana sınıfa ayrıldığı belirlenmiştir. Hiyerarşik kümede birbirine en yakın akraba genotipler S50 ve S58 olurken birbirine en uzak genotipler Müfitbey ve S48 genotipleri olmuştur. Çalışma sonucunda incelenen özellikler yönünden birçok genotipin Diyarbakır koşullarına uyum sağladığı bu genotiplerin çeşit adayı olarak değerlendirilebileceğine karar verilmiştir
Yazlık Ekimde Ekmeklik Buğday (triticum Aestivum L.) Genotiplerinin Fizyolojik, Kalite ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi
(2024) Eliş, Seval; Kızılgeçi, Ferhat; Sınır, Emine; Yıldırım, Mehmet
Küresel iklim değişikliği sürdürülebilir bitkisel üretimi büyük ölçüde olumsuz şekilde etkilemektedir. Buğdayın büyüme ve gelişme döneminde kuraklık ve sıcaklık stresi, buğday verimini ve kalitesini etkileyen en önemli faktörlerdir. Çalışma, 2023 yılı üretim sezonunda Diyarbakır’da gerçekleştirilmiştir. Çalışmada materyal olarak International Maize and Wheat Improvement Center’dan (CIMMYT) temin edilen 14 genotip ve standart olarak Empire Plus, Hilar ve Amida çeşitleri kullanılmıştır. Araştırmada SPAD (Bayrak yaprak klorofil içeriği), NDVI (Normalleştirilmiş vejetasyon farklılık indeksi), bitki boyu, tane verimi, 1000-tane ağırlığı, protein içeriği ve nişasta içeriği özellikleri incelenmiştir. İncelenen özellikler arasında NDVI hariç diğer tüm özelliklerde genotipler arasında önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır. Yazlık ekim sonucunda tane verimi, 1000-tane ağırlığı ve bitki boyunda önemli ölçüde kısalma meydana geldiği görülmüştür. Protein ve nişasta içeriği özelliklerinde artış meydana gelmiştir. Korelasyon analizine göre başaklanma döneminde ölçülen SPAD ile 1000-tane ağırlığı ve protein içeriği arasında pozitif ve NDVI ile tane verimi arasında pozitif ilişki olduğu görülmüştür. Biplot analizine göre G13, Amida ve Empire Plus genotiplerinin stabil olmaları ve tane verimi yönünden yüksek performans göstermeleri nedeniyle özellikle sıcaklık stresli koşullar için uygun oldukları ve ıslah çalışmalarında ebeveyn olarak kullanılabileceği kanaati hasıl olmuştur. Bu çalışamadan elde edilen sonuçlar buğdayda yazlık ekim yapmak zorunda kalan çiftçilerin sulamak kaydıyla tatminkâr verim alabileceklerini göstermektedir.