Enstitüler

Permanent URI for this communityhttps://hdl.handle.net/20.500.12514/10

Browse

Now showing 1 - 9 of 9

Ahmet Hamdi Akseki ve Ömer Nasuhi Bilmen'de Nazarî Ahlâk
(2024) Koca, Abdullah; Bozkurt, Ömer
Bu tezde Ahmet Hamdi Akseki ve Ömer Nasuhi Bilmen'in nazarî ahlâk anlayışları karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır. Her iki düşünürümüzün özellikle nazarî ahlâkla ilgili görüşlerinin ortaya konulması ve birbirleriyle mukayese edilmesi, modern ve klasik dönemdeki ahlâk ekolleri içerisinde yerlerini görmek ve yakın dönem Türk düşüncesinde nazarî ahlâk ile ilgili varılan noktayı ortaya koymak açısından büyük önem arz etmektedir. Tez, iki ana bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde Akseki ve Bilmen'in ahlâka dair temel konular olan ahlâkın tanımı, kısımları, konusu, gayesi ve temellendirilmesi gibi konular ele alınmıştır. Bu konular ele alınırken mukayese ve değerlendirmelere gidilerek Akseki ve Bilmen'in görüşleri kaynakları da dikkate alınarak belirlenmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise nazarî ahlâkın temel problemleri olan özgür irade, vicdan, sorumluluk, ödev anlayışı, yaptırım, faziletler ve reziletler, akıl, hak ve hukuk, tevekkül, kader, hayır ve şer gibi konular ele alınmıştır. Bu konular ahlâk felsefesi bağlamında ortaya konulmuş ve çeşitli fikir akımları ve öncülerinin görüşleri gözetilerek değerlendirilmiştir. Bununla birlikte Akseki ve Bilmen'in kendilerine ait orijinal değerlendirmeleri de tezde tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu tez, yakın dönem Türk düşüncesinde ahlâk felsefesinin gelişim, değişim ve dönüşüm sürecini Akseki ve Bilmen üzerinden ortaya koymakta ve alana yapılan katkılarını göstermeye çalışmaktadır.
Alevi Vatandaşların Ortaokul ve Liselerde Okutulan Dkab Dersine İlişkin Görüşleri (Diyarbakır Örneği)
(2024) Yılmaz, Ayşenur; Bala, Sabahattin
Din eğitim-öğretiminin esas ve nihai hedefi, herhangi bir dine/inanca mensup gruplara ve değişik yorumlara aynı/eşit düzlemde yer alarak, bireyleri dindarlaştırmaktan ziyade; din/inanç hususunda, hakiki düşünmelerini, yaşadıkları mevcut değer ve kültür çevrelerini anlayacak biçimde sağlam bir bilgi edinmelerine katkı sunmaktır. Bu bağlamda ortaokul ve liselerde okutulan zorunlu DKAB dersi ile Alevi-Sünni ayırımı gözetilmeden, tüm öğrencilerin dini, ahlaki ve kültürel konularda bilgi edinmeleri amaçlanmaktadır. Bu bağlamda araştırmamız, Alevi vatandaşların ortaokul ve liselerde okutulan DKAB dersine ilişkin görüşleri ışığında, Alevi kesimlerin DKAB dersine dair fikirlerini ortaya çıkararak, bu husustaki problemlerin tespit edilmesi, makul çözümlerin bulunmasını hedeflemektedir. Araştırmamız giriş, iki bölüm, sonuç ve önerilerden oluşmaktadır. Giriş kısmında araştırmamızın konusunun ve probleminin ne olduğu, araştırmanın amacı, yöntemi; evren ve örneklem, verilerin toplanması, verilerin değerlendirilmesi ve analizi, ilgili çalışmalar ve araştırmanın önemi; sayıtlılar ve sınırlılıklar yer almaktadır. Araştırmanın birinci bölümünün ilk alt başlığında, Aleviliğin tanımı, kültürel boyutu; geleneksel inançları ile ibadet-adap-erkân anlayışları incelenmektedir. Araştırmanın ikinci alt başlığında Türkiye'de din eğitimi, DKAB dersleri ve Alevilik öğretiminin tarihsel süreci yer almaktadır. Araştırmanın üçüncü alt başlığında da DKAB derslerinde diğer mezhepler ve Alevilik öğretimi yer almaktadır. Araştırmanın ikinci bölümünde ise, katılımcılarla yapılan görüşmeler ve bunlara yönelik bulgu ve yorumlar yer alıp, son kısımda da araştırmadan tespit edilen sonuç ve önerilere yer verilmiştir. Bu araştırmanın evreni, 2023 yılında Diyarbakır ilinde ikamet eden Alevi vatandaşlar tarafından oluşmakta, örneklemimizde yer alan toplam 18 Alevi vatandaş ile yarı yapılandırılmış görüşme (mülakat) tekniği uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarında, ortaokul ve liselerde okutulan zorunlu DKAB dersine karşıtlığın Diyarbakır'daki Alevi vatandaşlar tarafından hususi bir kanaat olarak ortaya çıktığı belirlenmiştir. Ayrıca DKAB derslerinin yalnızca Sünni kesime seslendiği algısı ve bu derslerde Alevilikle ilgili konulara yeteri kadar yer verilmediği düşüncesi, bu derse dair negatif/olumsuz bir yaklaşımın var olmasında ki temel sebepler biçiminde tespit edilmiştir. Aynı zamanda Alevi vatandaşların ekseriyetle, evde öğrettikleri dini bilgileri, okulda DKAB derslerinde öğretilen dini bilgilere muhalif birer söylem gibi algıladıkları görülmüştür. Ayrıca Alevi kesimin çoğunluğunun, modernizmin etkisiyle birlikte değişen geleneksel din/inanç algısının seküler dünya görüşüne dönüştüğüne yönelik düşündükleri ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda Aleviliğe ilişkin konuların DKAB ders kitaplarında yer almasının, Alevi kesimin çoğunluğunun pozitif/olumlu yönde baktıklarını, yalnız yeterli bulmadıklarını, bu konuların ayrıntılı olarak yer almasını ve dersin Alevi kanaat önderleriyle birlikte verilmesini talep ettikleri belirlenmiştir.
Fârâbî'nin medeniyet tasavvurunda felsefenin yeri
(2024) Akıncı, Abdulkerim; Meçin, Mahmut
Bu tezin konusu sistematik ve müstakil bir felsefi sistem geliştiren İslam filozoflarının ilklerinden biri olan Fârâbî'nin siyaset felsefesi alanında ortaya koyduğu medeniyet tasavvurunda felsefenin değerini ve önemini ele almaktadır. Fârâbî, özellikle siyaset alanında yazmış olduğu el-Medînetü'l-Fâzıla, es-Siyâsetü'l-Medeniyye ve Fusûlu'l-Medenî eserlerinde ideal bir toplum öngörür. Erdemli toplum düzeninden sorumlu olan bir ilk başkan (Reisü'l-Evvel) vardır. Fârâbî toplum yönetiminin yanı sıra eğitiminden de sorumlu baş koordinatör olan devlet başkanının belli nitelikleri taşıması gerektiğini ifade eder. Bu nitelikler içerisinde ilk başkanın filozof olması dikkat çekicidir. Fârâbî, felsefesinde filozof-kral şeklinde adlandırdığı bu kişi dünya ve ahiret mutluluğunu ile toplumun dirlik ve düzenliğini sağlayan ilk yöneticidir. Fârâbî'nin ideal erdemli toplumunda bilgelik niteliğine sahip ilk yöneticiyle felsefeye verdiği bu üstün konum tezin ana konusunu oluşturur. Bunu ele alırken İslam dünyasının ve düşüncesinin felsefeyle yeni tanışması bağlamında felsefenin kabulü ve konumu dikkat edeceğimiz ayrı bir husustur. Amacımız İslam dünyasında felsefenin konumlandırma problemi yaşandığı bir dönemde Fârâbî gibi öncü bir ismin medeniyet tasavvurunda bu probleme nasıl bir cevap verdiğini göstermektir. Nitekim Fârâbî'nin medeniyet tasavvurunda felsefeye verdiği seçkin konum önemli bir tavır olarak klasik dönemde İslam düşüncesinde felsefenin konumu da belirlemeye yardımcı olacaktır. Bu nedenle Fârâbî'nin kral-filozof yönetimindeki erdemli toplumdan din ve felsefeyi uzlaştırma çabasını da göstermeye çalıştık. Esasında Fârâbî'nin felsefe ve filozofa verdiği değer, din-felsefe ile peygamber-filozof ilişkisi gibi bir dizi problem üzerinden değerlendirilmesi gereken bir konudur. Bu bağlamda müstakil bir şekilde Fârâbî'nin medeniyet tasavvurunda felsefenin yerini tespit ederken bu problemleri de ele alıp literatüre mütevazı bir katkı sunmayı temenni ediyoruz.
İbn Haldun'un 'Mukaddime' Eserinde Yer Alan Bazı Temel Kavramların Psikolojik Açıdan Değerlendirilmesi
(2024) Canşı, Firdevs; Acar, Muhammet Cevat
Bu çalışmanın amacı İbn Haldun'un Mukaddime eserinde geçen bazı temel kavramların psikoloji disiplini bağlamında incelenmesi ve bu bilim dalına olan katkılarının tartışılmasıdır. Çalışmanın bir diğer amacı ise İbn Haldun'un psikoloji ile ilgili görüşlerinin modern psikoloji alanındaki mevcut yaklaşım ile karşılaştırılmasıdır. Bu çalışma literatür taraması yöntemiyle yapılmıştır. İbn Haldun'un hayatı ve eserleri belirlenen belli başlık ve kavramlar çerçevesinde incelenmiştir. Bu süreçte Mukaddime eserine öncelik verilmiş; ancak bazı diğer eserlerden de faydalanılmıştır. Bununla beraber İbn Haldun'un etkilemiş olduğu bazı İslam âlimleri ve düşünürler de araştırılarak bu düşünürleri nasıl etkilediğine ilişkin bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak araştırılan bu kavramların modern psikolojideki bazı kavram ve kuramlarla karşılaştırılması yapılmıştır. Sonuç olarak İbn Haldun'un Mukaddime eseri merkezinde kullandığı kavramların büyük bir kısmının aynı zamanda modern psikoloji biliminde karşılıklarının olduğu belirlenmiştir. Modern psikoloji bağlamında yapılan karşılaştırmada bu kavramların günümüzde bazılarının birebir kullanıldığı görülürken bazı kavramların ise farklı isimlendirmelerle kullanıldığı görülmüştür. Bununla beraber belirlenen bu kavram ve temaların modern psikolojiye yansımasında birçok benzer ve farklılıkların olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Psikoloji, Din Psikolojisi, İbn Haldun, Mukaddime.
İbn Sînâ Felsefesi'nde Vehim Kavramının Mahiyeti, Ürettiği Manalar ve Bu Manaların Modern Psikoloji Bağlamında Değerlendirilmesi
(2024) Eriğ, Nurgül; Meçin, Mahmut
Bu araştırma İbn Sînâ'nın vehim kavramının ürettiği manaları ve bu manaların psikolojik boyutunun modern psikolojiyle benzerlik gösterdiği noktaları ele almaktadır. İbn Sînâ'nın iç duyular teorisine kazandırdığı vehim kavramı, İbn Sînâ felsefesinin psikoloji, epistemoloji, ahlak, hareket, mantık ve mutluluk konularında önemli rolleri olan bir yetidir. Araştırmamızda bir idrak yetisi olan vehim gücünün diğer nefis güçleriyle ilişkisinin ele alınabilmesi için öncelikle İbn Sînâ'nın nefis teorisi ve nefsin güçleri kısaca açıklanmaktadır. Akabinde idrak güçleriyle vehim gücünün birbirleriyle ilişkisi, vehim gücünün sınırları belirgin tutulmaya çalışılarak işlenmektedir. Vehim gücü ve nefis güçlerinin ilişkisinden meydana gelen vehmin ürettiği mana ve hükümler, araştırmanın amacı çerçevesinde vehmin konu olduğu temel meseleler bağlamında ele alınmaktadır. Araştırmanın amacı ise vehim gücünün ürettiği manaların tespit edilmesi, ürettiği hükümlerin insan için öneminin ortaya çıkarılması ve vehmin insanda akıl ile birlikte ikinci bir yargı gücü olarak ürettiği manaların psikolojik boyutunun ortaya konulmasıdır. Bu amaç kapsamında vehmin ahlakî boyutunun ahlak alanını zorunluluğa mahkûm edip etmediği tartışmasına yer verilmektedir. Ayrıca vehim gücünün hazzının, vehmin tasarrufta bulunduğu mantık önermelerinin değerinin ve canlının hareketlerinde vehim gücünün rolünün tespitine çalışılmaktadır. Son bölümde ise vehim gücünün modern psikoloji ile kavram, durum ve psikolojik rahatsızlıklar bağlamında benzerliklerinin tespit edilmesine odaklanılmıştır. Klasik İslam felsefesinde genellikle ahlak bahsinde ele alınan ruh sağlığı, nefis gücünün sağlığı ile ilişkilendirilmektedir. Bu çalışmada ise nefis gücünde vehim yetisinin ruh sağlığına etkisinin tespit edilmesi hedeflenmektedir. Bu anlamda İbn Sînâ'nın nefis teorisine kattığı vehim gücünün psikolojik yönünün tespiti araştırmanın özgünlüğünü sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: İbn Sînâ, Nefis, İdrak, Vehim, Psikoloji
İmam Hatip Liselerinde Görev Yapan Öğretmenlerin Din Eğitimi ve Değerler Eğitimi Arasındaki İlişki ile İlgili Görüşleri (Mardin Örneği)
(2024) Aşlamacier, Abdurrahman; Bala, Sabahattin
Bu çalışmada Türkiye'de Din Eğitimi ve Değerler Eğitimi arasındaki ilişkinin öğretmen görüşleri üzerinden açığa çıkarılması amaçlanmıştır. Modern eğitim anlayışları ile birlikte ayrı alanlar olarak nitelenen din eğitimi ve değerler eğitimi arasındaki ilişkiye dair var olan algıların açığa çıkarılmasını hedeflenmiştir. Çalışma, alana dair bir tartışmayı gündeme taşıması yönüyle önem arz etmektedir. Araştırmada literatür tarama, görüşme ve gözlem teknikleri kullanılmıştır. Bu çerçevede Mardin il merkezinde görev yapan İHL öğretmenlerinden örneklem alınmıştır. Bu araştırmanın örneklemi, 2023-2024 arasında Mardin Artuklu ilçesinde faaliyet gösteren dört (4) İmam Hatip Lisesi ve bu liselerde bulunan on altı (16) öğretmenlerden oluşturmaktadır. Çalışma grubunun oluşturulmasında 'amaçlı örnekleme' başvurulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre katılımcı öğretmenlerin aldıkları eğitimin kapsam ve çeşitlilikleri bağlamında değerler eğitimi, dini eğitim ve din eğitiminden farkındalık düzeyinin yüksek olduğu gözlemlenmiştir.
Makkarî'nin Hayatı, Eserleri ve Nefhu't-tîb Eseri Bağlamında Endülüs'te Felsefi Birikim
(2024) Karabulut, Ayşenur Güneş; Bozkurt, Birgül
Bu çalışma Kuzey Afrikalı tabakat yazarı, edip ve muhaddislerden olan Ahmed b. Muhammed el-Makkarî'nin hayatını, eserlerini ve ünlü eseri Nefhu't-Tîb'daki felsefi birikimi konu edinmektedir. Bu doğrultuda çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Makkarî'nin hayatı, ilmi yolculukları ve eserleri ele alınmıştır. Ardından çalışmamızdaki ana kaynak olan Nefhu't-Tîb kısaca tanıtılmış, eserin nüshaları, baskıları ve İslam düşüncesi açısından önemi belirtilmiştir. İkinci bölümde ise Nefhu't-Tîb eseri bağlamında Endülüs'teki felsefi birikim, felsefeciler, mutasavvıflar ve kelâmcılar çerçevesinde incelenmiştir. Bu bölümde Endülüslü felsefeci, mutasavvıf ve kelâm ilmiyle uğraşan düşünürler kısaca tanıtıldıktan sonra Makkarî'nin onların ilmi, felsefi ve düşünsel yönleri hakkındaki sözleri, yorumları ve aktarımları belirtilmiştir. Böylece Makkarî'nin bakış açısıyla Endülüs'teki felsefi birikimi ortaya koymak hedeflenmiştir.
Molla Sadrâ'nın Hikmet-i Müteâliye Düşüncesinde Estetik ve Sanat
(2024) Yüksel, Elif; Meçin, Mahmut
Bu tez İslâm felsefesinin son sistematik halkalarından biri sayılan Hikmet-i Müteâliye'nin müessisi Molla Sadrâ'nın düşüncesinde estetik ve sanat anlayışını konu almaktadır. Asâletü'l vücûd ilkesi ile varlık merkezli bir felsefe sistemi kuran Sadrâ'nın söz konusu düşünce sistemi, ontoloji ekseninde felsefenin tüm disiplinlerinin tartışılabileceği bir zemin hazırlamaktadır. Tezin amacı, Sadrâ'nın felsefesinin bu temel özelliğinden yola çıkarak ontolojiye paralel biçimde Sadrâ'nın sanat felsefesi ve estetik bilgisi anlayışının ortaya konmasıdır. İslâm felsefesi içerisinde diğer disiplinlere nispetle estetik, mühmel bir alan gibi görünmektedir. Kendisinden önceki felsefi terakümü sırtlanan ve İslâm düşünce dünyasında tasavvuf ve kelâm gibi ekollerle sentez bir felsefe kurma girişiminde bulunan Sadrâ'nın sanat ve estetiğe dair idrâkinin, İslâm estetiğine kazandıracağı perspektifin önemli olacağından hareketle Sadrâ'nın sanat felsefesinin mütalaa edilmesi elzemdir. Molla Sadrâ özelinde İslâmî bir sanat felsefesi yorumunun amaçlandığı bu çalışmanın, felsefe literatürüne özgün bir yorum kazandırması hedeflenmektedir. Bunun için estetik biliminin temel kavramlarına, kuramlarına ve problemlerine genel bir bakış niteliğinde göz atıldıktan sonra İslâm'da sanat ve estetiğin terminolojisi, epistemolojisi, ana ilkeleri gibi meseleler ışığında İslâm estetiğine giriş yapılmıştır. Son olarak Molla Sadrâ'nın estetiğe dair düşünceleri, yazmış olduğu eserlerden derlenerek felsefesinin ana hatlarına uygun bir şekilde 'Müteâl Sanat' çerçevesinde tanzim edilmiştir.
Neo-şamanizm ve Türkiye'deki Durumu
(2024) Mantır, Esma; Toprak, Bilal
Daha sonra doldurulacaktır.

Browse

Browsing Enstitüler by Department "Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı"